大Đại 方Phương 廣Quảng 佛Phật 華Hoa 嚴Nghiêm 經Kinh 隨Tùy 疏Sớ/sơ 演Diễn 義Nghĩa 鈔Sao 卷quyển 第đệ 四tứ 十thập 一nhất
Đại Phương Quảng Phật Hoa Nghiêm Kinh Tùy Sớ/sơ Diễn Nghĩa Sao ♦ Quyển 41

唐đường 清thanh 涼lương 山sơn 大đại 華hoa 嚴nghiêm 寺tự 沙Sa 門Môn 澄trừng 觀quán 述thuật


疏sớ/sơ 。 釋thích 此thử 四tứ 分phần/phân 具cụ 如như 雜tạp 集tập 第đệ 十thập 三tam 者giả 。 然nhiên 此thử 論luận 建kiến 立lập 。 補bổ 特đặc 伽già 羅la 。 略lược 有hữu 七thất 種chủng 。 謂vị 病bệnh 行hành 差sai 別biệt 故cố 。 出xuất 離ly 差sai 別biệt 故cố 。 任nhậm 持trì 差sai 別biệt 故cố 。 方phương 便tiện 差sai 別biệt 故cố 。 果quả 差sai 別biệt 故cố 。 界giới 差sai 別biệt 故cố 。 修tu 行hành 差sai 別biệt 故cố 。 今kim 當đương 病bệnh 行hành 差sai 別biệt 。 自tự 有hữu 七thất 種chủng 。 一nhất 貪tham 行hành 。 二nhị 瞋sân 行hành 。 三tam 癡si 行hành 。 四tứ 慢mạn 行hành 。 五ngũ 尋tầm 伺tứ 行hành 。 六lục 等đẳng 分phần/phân 行hành 。 七thất 薄bạc 塵trần 行hành 。 言ngôn 貪tham 行hành 補bổ 特đặc 伽già 羅la 者giả 。 謂vị 有hữu 猛mãnh 利lợi 長trường 時thời 貪tham 欲dục (# 標tiêu 也dã )# 雖tuy 於ư 下hạ 劣liệt 可khả 愛ái 境cảnh 界giới 。 而nhi 能năng 發phát 起khởi 。 上thượng 品phẩm 貪tham 欲dục (# 此thử 釋thích 猛mãnh 利lợi )# 起khởi 即tức 長trường 時thời 無vô 有hữu 斷đoạn 滅diệt 。 此thử 釋thích 長trường 時thời 如như 貪tham 行hành 者giả 。 乃nãi 至chí 尋tầm 伺tứ 。 行hành 者giả 亦diệc 爾nhĩ 。 各các 隨tùy 自tự 境cảnh 猛mãnh 利lợi 長trường/trưởng 行hành 。 如như 理lý 配phối 釋thích 。 等đẳng 分phần/phân 補bổ 特đặc 伽già 羅la 者giả 。 謂vị 住trụ 自tự 性tánh 位vị 煩phiền 惱não 。 遠viễn 離ly 猛mãnh 劣liệt 。 住trụ 平bình 等đẳng 境cảnh 煩phiền 惱não 故cố 。 隨tùy 境cảnh 勢thế 力lực 。 煩phiền 惱não 現hiện 行hành 故cố 。 釋thích 曰viết 。 猛mãnh 揀giản 前tiền 五ngũ 。 劣liệt 揀giản 第đệ 七thất 。 住trụ 平bình 等đẳng 境cảnh 釋thích 成thành 自tự 性tánh 。 隨tùy 境cảnh 勢thế 力lực 。 煩phiền 惱não 現hiện 行hành 。 釋thích 自tự 性tánh 煩phiền 惱não 。 謂vị 勝thắng 境cảnh 貪tham 心tâm 即tức 增tăng 。 劣liệt 境cảnh 貪tham 心tâm 則tắc 下hạ 。 不bất 同đồng 前tiền 五ngũ 於ư 下hạ 劣liệt 境cảnh 起khởi 上thượng 品phẩm 貪tham 等đẳng 。 亦diệc 猶do 顏nhan 回hồi 怒nộ 不bất 過quá 分phần/phân 等đẳng 。 或hoặc 與dữ 境cảnh 等đẳng 名danh 為vi 等đẳng 分phần/phân 。 又hựu 於ư 所sở 起khởi 無vô 偏thiên 勝thắng 劣liệt 故cố 云vân 等đẳng 也dã 。 論luận 云vân 薄bạc 塵trần 行hành 補bổ 特đặc 伽già 羅la 者giả 。 謂vị 住trụ 自tự 性tánh 位vị 薄bạc 煩phiền 惱não 。 如như 前tiền 所sở 說thuyết 。 自tự 性tánh 位vị 煩phiền 惱não 相tương/tướng 。 今kim 此thử 煩phiền 惱não 望vọng 彼bỉ 微vi 薄bạc 故cố 。 雖tuy 於ư 增tăng 上thượng 所sở 緣duyên 境cảnh 界giới 。 而nhi 微vi 薄bạc 性tánh 。 煩phiền 惱não 現hiện 行hành 。 昔tích 所sở 修tu 習tập 勝thắng 對đối 治trị 力lực 所sở 推thôi 伏phục 故cố 。 釋thích 曰viết 。 非phi 如như 前tiền 等đẳng 分phần/phân 等đẳng 於ư 前tiền 境cảnh 。 境cảnh 勝thắng 則tắc 貪tham 重trọng/trùng 等đẳng 。 今kim 勝thắng 亦diệc 劣liệt 故cố 不bất 同đồng 前tiền 。 則tắc 父phụ 母mẫu 之chi 讐thù 亦diệc 無vô 加gia 報báo 。 又hựu 上thượng 有hữu 七thất 。 經kinh 多đa 說thuyết 四tứ 者giả 。 取thủ 其kỳ 三tam 毒độc 為vi 。 不bất 善thiện 根căn 故cố 。 等đẳng 分phân 之chi 中trung 攝nhiếp 餘dư 三tam 故cố 故cố 疏sớ/sơ 云vân 等đẳng 分phần/phân 。 分phần/phân 其kỳ 輕khinh 重trọng 輕khinh 即tức 薄bạc 塵trần 。 重trọng/trùng 即tức 正chánh 是thị 。 等đẳng 分phần/phân 既ký 等đẳng 於ư 境cảnh 。 望vọng 於ư 薄bạc 塵trần 故cố 為vi 重trọng/trùng 耳nhĩ 。 又hựu 等đẳng 皆giai 相tương 似tự 無vô 有hữu 勝thắng 劣liệt 。 前tiền 三tam 則tắc 有hữu 互hỗ 增tăng 之chi 義nghĩa 。 疏sớ/sơ 五ngũ 求cầu 人nhân 天thiên 樂nhạo/nhạc/lạc 為vi 樂nhạo 生sanh 死tử 者giả 恐khủng 有hữu 難nạn/nan 云vân 。 誰thùy 復phục 樂nhạo/nhạc/lạc 死tử 。 故cố 今kim 答đáp 云vân 。 所sở 謂vị 樂nhạo 生sanh 以dĩ 生sanh 必tất 死tử 故cố 。 人nhân 天thiên 之chi 樂lạc 。 是thị 生sanh 死tử 中trung 事sự 故cố 。 疏sớ/sơ 樂nhạo/nhạc/lạc 事sự 寂tịch 者giả 。 令linh 成thành 理lý 寂tịch 者giả 。 即tức 為vi 人nhân 意ý 。 亦diệc 即tức 對đối 治trị 。 疏sớ/sơ 即tức 依y 法pháp 不bất 依y 人nhân 者giả 。 即tức 第đệ 一nhất 文văn 連liên 義nghĩa 正chánh 對đối 。 即tức 依y 義nghĩa 不bất 依y 文văn 也dã 。 疏sớ/sơ 以dĩ 文văn 義nghĩa 顯hiển 故cố 更cánh 不bất 釋thích 之chi 。 第đệ 二nhị 句cú 中trung 有hữu 其kỳ 兩lưỡng 對đối 。 即tức 依y 法pháp 不bất 依y 人nhân 。 依y 智trí 不bất 依y 識thức 。 具cụ 法pháp 四tứ 依y 也dã 。 即tức 淨tịnh 名danh 經Kinh 法Pháp 供cúng 養dường 品phẩm 而nhi 以dĩ 義nghĩa 語ngữ 。 智trí 識thức 。 了liễu 義nghĩa 。 不bất 了liễu 義nghĩa 。 人nhân 法pháp 而nhi 為vi 其kỳ 次thứ 。 四tứ 依y 之chi 義nghĩa 三tam 門môn 分phân 別biệt 。 一nhất 釋thích 名danh 二nhị 出xuất 體thể 。 三tam 次thứ 第đệ 。 初sơ 釋thích 名danh 者giả 。 義nghĩa 為vi 所sở 詮thuyên 。 憑bằng 之chi 起khởi 行hành 。 是thị 故cố 應ưng 依y 。 教giáo 雖tuy 詮thuyên 理lý 要yếu 須tu 忘vong 言ngôn 。 言ngôn 非phi 義nghĩa 故cố 。 故cố 不bất 應ưng 依y 。 智trí 無vô 分phân 別biệt 能năng 決quyết 斷đoán 故cố 。 是thị 以dĩ 應ưng 依y 。 識thức 為vi 了liễu 別biệt 能năng 。 起khởi 於ư 染nhiễm 著trước 。 故cố 不bất 應ưng 依y 。 依y 了liễu 義nghĩa 經Kinh 。 不bất 依y 不bất 了liễu 義nghĩa 者giả 。 顯hiển 實thật 分phân 明minh 名danh 為vi 了liễu 義nghĩa 。 憑bằng 之chi 起khởi 解giải 。 是thị 故cố 應ưng 依y 。 隱ẩn 覆phú 有hữu 餘dư 名danh 非phi 了liễu 義nghĩa 。 令linh 人nhân 執chấp 滯trệ 。 故cố 不bất 應ưng 依y 。 託thác 法pháp 起khởi 行hành 。 是thị 故cố 須tu 依y 。 不bất 隨tùy 人nhân 情tình 。 故cố 不bất 依y 人nhân 。 然nhiên 了liễu 義nghĩa 經kinh 等đẳng 乃nãi 有hữu 多đa 門môn 。 一nhất 法pháp 印ấn 非phi 印ấn 門môn 。 與dữ 無vô 常thường 寂tịch 靜tĩnh 無vô 我ngã 三tam 印ấn 。 相tương 應ứng 以dĩ 為vi 了liễu 義nghĩa 。 不bất 與dữ 相tương 應ứng 。 即tức 非phi 了liễu 義nghĩa 。 二nhị 大đại 小Tiểu 乘Thừa 門môn 。 小Tiểu 乘Thừa 三tam 印ấn 亦diệc 非phi 了liễu 義nghĩa 。 大Đại 乘Thừa 方phương 了liễu 。 如như 七thất 善thiện 知tri 中trung 說thuyết 。 又hựu 涅Niết 槃Bàn 第đệ 六lục 云vân 。 若nhược 說thuyết 如Như 來Lai 無vô 常thường 變biến 易dị 。 名danh 為vi 不bất 了liễu 。 若nhược 說thuyết 如Như 來Lai 常thường 住trụ 。 不bất 變biến 是thị 名danh 為vi 了liễu 。 三tam 顯hiển 密mật 門môn 密mật 意ý 宣tuyên 說thuyết 名danh 為vi 不bất 了liễu 。 顯hiển 了liễu 說thuyết 者giả 即tức 名danh 為vi 了liễu 。 四tứ 又hựu 於ư 大Đại 乘Thừa 言ngôn 未vị 周chu 悉tất 名danh 為vi 不bất 了liễu 。 周chu 備bị 為vi 了liễu 。 此thử 上thượng 四tứ 門môn 初sơ 一nhất 令linh 物vật 。 捨xả 邪tà 歸quy 正chánh 。 二nhị 捨xả 小tiểu 歸quy 大đại 。 三tam 捨xả 密mật 就tựu 顯hiển 。 四tứ 令linh 尋tầm 詮thuyên 使sử 義nghĩa 周chu 備bị 。 二nhị 出xuất 體thể 者giả 。 初sơ 一nhất 所sở 詮thuyên 。 通thông 事sự 通thông 理lý 。 二nhị 即tức 能năng 證chứng 通thông 根căn 本bổn 後hậu 得đắc 。 三tam 約ước 能năng 詮thuyên 通thông 詮thuyên 上thượng 二nhị 。 四tứ 約ước 能năng 說thuyết 忘vong 情tình 取thủ 法pháp 。 三tam 次thứ 第đệ 者giả 。 即tức 以dĩ 上thượng 義nghĩa 以dĩ 為vi 次thứ 第đệ 。 餘dư 可khả 思tư 也dã 。 疏sớ/sơ 七thất 斷đoạn 真chân 法pháp 愛ái 者giả 。 謂vị 真chân 實thật 觀quán 智trí 理lý 事sự 無vô 違vi 心tâm 生sanh 愛ái 著trước 便tiện 不bất 證chứng 實thật 。 故cố 諸chư 聖thánh 人nhân 少thiểu 有hữu 所sở 念niệm 不bất 得đắc 聖thánh 果Quả 。 疏sớ/sơ 設thiết 自tự 修tu 此thử 亦diệc 為vi 利lợi 他tha 者giả 。 以dĩ 此thử 章chương 門môn 標tiêu 說thuyết 法Pháp 時thời 不bất 捨xả 諸chư 度Độ 。 而nhi 下hạ 釋thích 相tương/tướng 。 於ư 諸chư 佛Phật 所sở 。 聞văn 法Pháp 近cận 友hữu 等đẳng 。 亦diệc 有hữu 不bất 因nhân 說thuyết 法Pháp 所sở 成thành 。 故cố 為vi 此thử 通thông 設thiết 自tự 修tu 時thời 。 亦diệc 為vì 眾chúng 生sanh 。 則tắc 不bất 違vi 躡niếp 前tiền 隨tùy 所sở 應ứng 化hóa 。 常thường 為vi 說thuyết 法Pháp 。 疏sớ/sơ 四tứ 進tiến 中trung 普phổ 發phát 眾chúng 業nghiệp 等đẳng 者giả 。 此thử 中trung 攝nhiếp 於ư 四tứ 修tu 及cập 三tam 精tinh 進tấn 故cố 。 疏sớ/sơ 雙song 配phối 細tế 尋tầm 可khả 知tri 五ngũ 禪thiền 中trung 。 疏sớ/sơ 一nhất 訶ha 五ngũ 欲dục 者giả 。 即tức 天thiên 台thai 止Chỉ 觀Quán 。 依y 智trí 論luận 諸chư 經kinh 。 修tu 正Chánh 道Đạo 前tiền 立lập 二nhị 十thập 五ngũ 方phương 便tiện 。 謂vị 一nhất 具cụ 五ngũ 緣duyên 。 二nhị 訶ha 五ngũ 欲dục 。 三tam 棄khí 五ngũ 蓋cái 。 四tứ 調điều 五ngũ 事sự 。 五ngũ 行hành 五ngũ 法pháp 。 五ngũ 五ngũ 二nhị 十thập 五ngũ 。 今kim 但đãn 明minh 訶ha 五ngũ 欲dục 耳nhĩ 。 疏sớ/sơ 中trung 先tiên 彰chương 訶ha 意ý 。 後hậu 云vân 何hà 訶ha 之chi 下hạ 。 正chánh 明minh 訶ha 相tương/tướng 。 於ư 中trung 有hữu 三tam 。 一nhất 別biệt 示thị 其kỳ 過quá 訶ha 。 二nhị 此thử 五ngũ 欲dục 者giả 結kết 以dĩ 正chánh 訶ha 。 三tam 況huống 菩Bồ 薩Tát 下hạ 。 即tức 無vô 訶ha 相tương/tướng 。 直trực 順thuận 經kinh 文văn 無vô 貪tham 著trước 義nghĩa 餘dư 之chi 方phương 便tiện 。 疏sớ/sơ 文văn 不bất 要yếu 略lược 示thị 其kỳ 名danh 。 言ngôn 具cụ 五ngũ 緣duyên 者giả 。 一nhất 持trì 戒giới 清thanh 淨tịnh 。 二nhị 衣y 食thực 具cụ 足túc 。 三tam 閑nhàn 居cư 靜tĩnh 處xứ 。 四tứ 息tức 諸chư 緣duyên 務vụ 。 五ngũ 近cận 善Thiện 知Tri 識Thức 。 言ngôn 棄khí 五ngũ 蓋cái 前tiền 已dĩ 有hữu 竟cánh 。 四tứ 調điều 五ngũ 事sự 者giả 。 一nhất 調điều 食thực 令linh 。 不bất 飢cơ 不bất 飽bão 。 二nhị 調điều 眠miên 不bất 節tiết 不bất 恣tứ 。 三tam 調điều 身thân 令linh 不bất 寬khoan 不bất 急cấp 。 四tứ 調điều 息tức 令linh 。 不bất 澁sáp 不bất 滑hoạt 。 五ngũ 調điều 心tâm 令linh 不bất 沈trầm 不bất 舉cử 。 五ngũ 行hành 五ngũ 法pháp 者giả 。 一nhất 欲dục 。 二nhị 精tinh 進tấn 。 三tam 念niệm 。 四tứ 巧xảo 慧tuệ 。 五ngũ 一nhất 心tâm 。 並tịnh 類loại 前tiền 後hậu 其kỳ 相tương/tướng 可khả 知tri 。 疏sớ/sơ 即tức 一nhất 切thiết 門môn 禪thiền 者giả 。 瑜du 伽già 三tam 十thập 三tam 說thuyết 六Lục 度Độ 四Tứ 等Đẳng 。 各các 有hữu 九cửu 門môn 。 謂vị 一nhất 自tự 性tánh 。 二nhị 一nhất 切thiết 。 三tam 難nan 行hành 。 四tứ 一nhất 切thiết 門môn 。 五ngũ 善thiện 士sĩ 。 六lục 一nhất 切thiết 種chủng 。 七thất 遂toại 求cầu 。 八bát 此thử 世thế 他tha 世thế 樂nhạo/nhạc/lạc 。 九cửu 清thanh 淨tịnh 。 故cố 彼bỉ 頌tụng 云vân 。 自tự 性tánh 一nhất 切thiết 難nạn/nan 。 一nhất 切thiết 門môn 善thiện 士sĩ 。 一nhất 切thiết 種chủng 遂toại 求cầu 。 二nhị 世thế 樂lạc 清thanh 淨tịnh 。 又hựu 自tự 性tánh 皆giai 一nhất 。 一nhất 切thiết 或hoặc 二nhị 或hoặc 三tam 。 難nan 行hành 皆giai 三tam 。 一nhất 切thiết 門môn 皆giai 四tứ 。 善thiện 士sĩ 皆giai 五ngũ 。 一nhất 切thiết 種chủng 皆giai 六lục 或hoặc 七thất 。 遂toại 求cầu 皆giai 八bát 。 二nhị 世thế 樂lạc 皆giai 九cửu 。 清thanh 淨tịnh 皆giai 十thập 。 今kim 九cửu 門môn 靜tĩnh 慮lự 者giả 。 一nhất 自tự 性tánh 者giả 。 謂vị 心tâm 一nhất 境cảnh 性tánh 。 或hoặc 奢xa 摩ma 他tha 品phẩm 。 或hoặc 毘Tỳ 鉢Bát 舍Xá 那Na 品phẩm 。 或hoặc 雙song 運vận 道đạo 即tức 十thập 句cú 中trung 。 二nhị 三tam 及cập 十thập 。 第đệ 二nhị 一nhất 切thiết 禪thiền 者giả 。 略lược 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 者giả 世thế 間gian 。 二nhị 出xuất 世thế 間gian 。 九cửu 次thứ 第đệ 定định 。 通thông 於ư 世thế 間gian 。 不bất 住trụ 不bất 出xuất 。 是thị 出xuất 世thế 間gian 。 亦diệc 即tức 第đệ 二nhị 句cú 攝nhiếp 。 有hữu 三tam 種chủng 者giả 。 一nhất 者giả 現hiện 法Pháp 樂lạc 住trụ 禪thiền 。 謂vị 身thân 心tâm 輕khinh 安an 。 遠viễn 離ly 憍kiêu 舉cử 。 離ly 諸chư 愛ái 味vị 泯mẫn 一nhất 切thiết 相tương/tướng 。 二nhị 者giả 引dẫn 生sanh 功công 德đức 禪thiền 。 三tam 饒nhiêu 益ích 有hữu 情tình 禪thiền 。 如như 疏sớ/sơ 已dĩ 配phối 。 第đệ 三tam 難nan 行hành 禪thiền 有hữu 三tam 種chủng 者giả 。 一nhất 已dĩ 住trụ 深thâm 定định 能năng 引dẫn 諸chư 靜tĩnh 慮lự 。 而nhi 捨xả 彼bỉ 最tối 勝thắng 。 生sanh 於ư 欲dục 界giới 。 是thị 第đệ 一nhất 難nạn/nan 。 即tức 經kinh 第đệ 五ngũ 句cú 。 二nhị 依y 此thử 靜tĩnh 慮lự 能năng 發phát 種chủng 種chủng 。 超siêu 過quá 二Nhị 乘Thừa 所sở 行hành 等đẳng 持trì 。 亦diệc 第đệ 五ngũ 句cú 。 是thị 故cố 疏sớ/sơ 云vân 即tức 難nan 行hành 相tương/tướng 。 三tam 依y 於ư 靜tĩnh 慮lự 速tốc 證chứng 無vô 上thượng 菩Bồ 提Đề 。 即tức 第đệ 十thập 句cú 。 疏sớ/sơ 亦diệc 已dĩ 指chỉ 。 第đệ 四tứ 一nhất 切thiết 門môn 禪thiền 。 有hữu 四tứ 種chủng 者giả 。 謂vị 一nhất 尋tầm 伺tứ 俱câu 行hành 。 二nhị 喜hỷ 俱câu 行hành 。 三tam 樂nhạo/nhạc/lạc 俱câu 行hành 。 四tứ 捨xả 俱câu 行hành 。 即tức 第đệ 二nhị 句cú 攝nhiếp 故cố 疏sớ/sơ 已dĩ 指chỉ 。 第đệ 五ngũ 善thiện 士sĩ 禪thiền 略lược 有hữu 五ngũ 種chủng 者giả 。 一nhất 無vô 愛ái 味vị 。 即tức 三tam 四tứ 句cú 。 餘dư 四tứ 與dữ 四Tứ 等Đẳng 相tương 應ứng 。 即tức 第đệ 八bát 句cú 攝nhiếp 。 所sở 緣duyên 境cảnh 界giới 。 即tức 慈từ 念niệm 眾chúng 生sanh 等đẳng 故cố 。 第đệ 六lục 一nhất 切thiết 種chủng 者giả 。 此thử 靜tĩnh 慮lự 有hữu 六lục 種chủng 七thất 種chủng 。 總tổng 十thập 三tam 種chủng 。 言ngôn 六lục 種chủng 者giả 。 一nhất 善thiện 靜tĩnh 慮lự 。 二nhị 無vô 記ký 變biến 化hóa 靜tĩnh 慮lự 。 三tam 奢xa 摩ma 他tha 品phẩm 。 四tứ 毘Tỳ 鉢Bát 舍Xá 那Na 品phẩm 。 五ngũ 自tự 他tha 利lợi 正chánh 審thẩm 就tựu 惟duy 。 六lục 能năng 引dẫn 神thần 通thông 威uy 力lực 功công 德đức 。 亦diệc 是thị 第đệ 六lục 引dẫn 神thần 通thông 句cú 。 亦diệc 通thông 餘dư 句cú 。 言ngôn 七thất 種chủng 者giả 。 一nhất 者giả 名danh 緣duyên 靜tĩnh 慮lự 。 二nhị 義nghĩa 緣duyên 。 三tam 止chỉ 相tương/tướng 緣duyên 。 四tứ 舉cử 相tương/tướng 緣duyên 。 五ngũ 捨xả 相tương/tướng 緣duyên 。 六lục 現hiện 法Pháp 樂lạc 住trụ 。 七thất 饒nhiêu 益ích 他tha 。 隨tùy 句cú 相tương 應ứng 配phối 之chi 可khả 知tri 。 第đệ 七thất 遂toại 求cầu 者giả 。 滿mãn 眾chúng 生sanh 意ý 故cố 亦diệc 神thần 通thông 句cú 攝nhiếp 。 略lược 有hữu 八bát 種chủng 。 此thử 一nhất 段đoạn 論luận 文văn 稍sảo 廣quảng 。 今kim 略lược 義nghĩa 引dẫn 之chi 。 一nhất 能năng 息tức 諸chư 毒độc 等đẳng 。 二nhị 能năng 除trừ 眾chúng 病bệnh 。 三tam 降giáng 雨vũ 止chỉ 渴khát 。 四tứ 濟tế 諸chư 怖bố 畏úy 。 五ngũ 能năng 施thí 飯phạn 食thực 。 六lục 能năng 施thí 資tư 財tài 。 七thất 能năng 正chánh 諫gián 誨hối 。 八bát 能năng 正chánh 造tạo 作tác 。 隨tùy 應ứng 可khả 知tri 。 第đệ 八bát 此thử 世thế 他tha 世thế 樂nhạo/nhạc/lạc 。 靜tĩnh 慮lự 有hữu 九cửu 者giả 。 一nhất 者giả 神thần 通thông 變biến 現hiện 。 調điều 伏phục 有hữu 情tình 靜tĩnh 慮lự 。 二nhị 者giả 記ký 說thuyết 變biến 現hiện 。 調điều 伏phục 有hữu 情tình 。 三tam 者giả 教giáo 誨hối 變biến 現hiện 。 調điều 伏phục 有hữu 情tình 。 四tứ 者giả 於ư 造tạo 惡ác 者giả 示thị 現hiện 惡ác 趣thú 。 五ngũ 於ư 失thất 辯biện 者giả 能năng 施thí 辯biện 才tài 。 六lục 於ư 失thất 念niệm 者giả 能năng 與dữ 正chánh 念niệm 。 七thất 者giả 制chế 造tạo 建kiến 立lập 無vô 顛điên 倒đảo 論luận 等đẳng 。 八bát 於ư 世thế 工công 巧xảo 能năng 隨tùy 造tạo 作tác 。 九cửu 放phóng 光quang 息tức 苦khổ 。 後hậu 二nhị 亦diệc 義nghĩa 引dẫn 亦diệc 隨tùy 應ứng 配phối 之chi 。 第đệ 九cửu 清thanh 淨tịnh 禪thiền 有hữu 十thập 。 疏sớ/sơ 下hạ 自tự 配phối 。 餘dư 度độ 九cửu 門môn 十thập 行hành 品phẩm 說thuyết 。 疏sớ/sơ 三tam 安an 住trụ 理lý 定định 寂tịch 愛ái 味vị 住trụ 者giả 。 雜tạp 集tập 第đệ 九cửu 云vân 。 如như 是thị 靜tĩnh 慮lự 無vô 色sắc 。 由do 四tứ 種chủng 相tương 應ứng 廣quảng 分phân 別biệt 。 謂vị 雜tạp 染nhiễm 故cố 。 清thanh 白bạch 故cố 。 建kiến 立lập 故cố 。 清thanh 淨tịnh 故cố 。 雜tạp 染nhiễm 者giả 。 謂vị 四tứ 無vô 記ký 根căn 。 一nhất 愛ái 二nhị 見kiến 三tam 慢mạn 四tứ 無vô 明minh 。 由do 此thử 四tứ 惑hoặc 。 染nhiễm 污ô 其kỳ 心tâm 。 於ư 諸chư 染nhiễm 污ô 靜tĩnh 慮lự 定định 門môn 。 令linh 色sắc 無vô 色sắc 界giới 。 一nhất 切thiết 有hữu 覆phú 無vô 記ký 煩phiền 惱não 及cập 隨tùy 煩phiền 惱não 。 生sanh 長trưởng 不bất 絕tuyệt 。 釋thích 曰viết 。 上thượng 即tức 略lược 釋thích 論luận 文văn 。 下hạ 別biệt 釋thích 。 其kỳ 文văn 廣quảng 博bác 今kim 略lược 取thủ 意ý 。 謂vị 由do 有hữu 愛ái 味vị 上thượng 靜tĩnh 慮lự 。 由do 有hữu 見kiến 故cố 取thủ 上thượng 靜tĩnh 慮lự 。 由do 有hữu 慢mạn 故cố 恃thị 上thượng 靜tĩnh 慮lự 。 由do 無vô 明minh 故cố 。 疑nghi 上thượng 靜tĩnh 慮lự 。 如như 是thị 煩phiền 惱não 。 恆hằng 染nhiễm 其kỳ 心tâm 。 令linh 色sắc 無vô 色sắc 大đại 小tiểu 二nhị 惑hoặc 相tương 續tục 流lưu 轉chuyển 等đẳng 。 論luận 云vân 清thanh 白bạch 者giả 。 謂vị 清thanh 淨tịnh 靜tĩnh 慮lự 。 無vô 色sắc 自tự 性tánh 善thiện 故cố 說thuyết 名danh 清thanh 白bạch 。 雖tuy 是thị 世thế 間gian 離ly 纏triền 垢cấu 故cố 亦diệc 名danh 為vi 靜tĩnh 。 論luận 云vân 。 建kiến 立lập 者giả 。 謂vị 支chi 建kiến 立lập 。 等đẳng 至chí 建kiến 立lập 。 品phẩm 類loại 建kiến 立lập 。 名danh 想tưởng 建kiến 立lập 。 於ư 諸chư 靜tĩnh 慮lự 。 具cụ 四tứ 建kiến 立lập 。 諸chư 無vô 色sắc 中trung 唯duy 有hữu 三tam 種chủng 。 除trừ 支chi 建kiến 立lập 。 支chi 建kiến 立lập 者giả 取thủ 意ý 。 謂vị 初sơ 禪thiền 五ngũ 支chi 等đẳng 。 言ngôn 等đẳng 至chí 建kiến 立lập 者giả 。 謂vị 七thất 種chủng 作tác 意ý 入nhập 初sơ 靜tĩnh 慮lự 。 乃nãi 至chí 非phi 想tưởng 。 言ngôn 品phẩm 類loại 建kiến 立lập 者giả 。 於ư 初sơ 靜tĩnh 慮lự 具cụ 三tam 品phẩm 熏huân 修tu 。 八bát 定định 皆giai 爾nhĩ 。 故cố 初sơ 四tứ 禪thiền 隨tùy 三tam 品phẩm 因nhân 各các 有hữu 三tam 天thiên 。 名danh 想tưởng 建kiến 立lập 者giả 。 謂vị 靜tĩnh 慮lự 中trung 無vô 量lượng 名danh 字tự 。 不bất 可khả 算toán 數số 。 以dĩ 諸chư 佛Phật 世Thế 尊Tôn 所sở 。 入nhập 二Nhị 乘Thừa 所sở 不bất 能năng 知tri 故cố 。 乃nãi 至chí 八bát 定định 互hỗ 相tương 攝nhiếp 故cố 等đẳng 。 論luận 云vân 清thanh 淨tịnh 者giả 。 謂vị 初sơ 靜tĩnh 慮lự 。 中trung 邊biên 際tế 定định 力lực 。 乃nãi 至chí 非Phi 想Tưởng 非Phi 非Phi 想Tưởng 處Xứ 邊biên 際tế 。 是thị 名danh 清thanh 淨tịnh 。 彼bỉ 疏sớ/sơ 釋thích 云vân 。 八bát 定định 之chi 中trung 所sở 有hữu 最tối 後hậu 邊biên 際tế 。 由do 作tác 用dụng 自tự 在tại 離ly 無vô 堪kham 任nhậm 障chướng 故cố 名danh 清thanh 淨tịnh 。 通thông 有hữu 漏lậu 無vô 漏lậu 。 但đãn 自tự 在tại 作tác 用dụng 俱câu 名danh 清thanh 淨tịnh 。 釋thích 曰viết 。 今kim 疏sớ/sơ 三tam 四tứ 即tức 離ly 前tiền 雜tạp 染nhiễm 四tứ 無vô 記ký 根căn 是thị 第đệ 四tứ 清thanh 淨tịnh 。 五ngũ 至chí 八bát 即tức 是thị 前tiền 名danh 想tưởng 建kiến 立lập 中trung 互hỗ 相tương 攝nhiếp 故cố 。 及cập 品phẩm 類loại 建kiến 立lập 等đẳng 餘dư 可khả 思tư 之chi 。 疏sớ/sơ 五ngũ 出xuất 生sanh 諸chư 定định 者giả 。 即tức 雜tạp 集tập 名danh 想tưởng 建kiến 立lập 。 疏sớ/sơ 中trung 先tiên 明minh 能năng 出xuất 生sanh 。 即tức 依y 起khởi 信tín 修tu 行hành 信tín 心tâm 分phần/phân 中trung 之chi 文văn 。 前tiền 云vân 久cửu 習tập 純thuần 熟thục 。 乃nãi 至chí 得đắc 入nhập 。 真Chân 如Như 三tam 昧muội 。 次thứ 論luận 又hựu 云vân 。


復phục 次thứ 依y 是thị 三tam 昧muội 故cố 則tắc 知tri 法Pháp 界Giới 一nhất 相tương/tướng 。 謂vị 一nhất 切thiết 諸chư 佛Phật 法Pháp 。 身thân 與dữ 眾chúng 生sanh 身thân 。 平bình 等đẳng 無vô 二nhị 。 即tức 名danh 一Nhất 行Hành 三Tam 昧Muội 。 當đương 知tri 真Chân 如Như 是thị 三tam 昧muội 根căn 本bổn 。 若nhược 人nhân 修tu 行hành 。 漸tiệm 漸tiệm 能năng 生sanh 無vô 量lượng 三tam 昧muội 。 經kinh 言ngôn 無vô 量lượng 三tam 昧muội 者giả 。 如như 智trí 論luận 云vân 。 五ngũ 智trí 印ấn 等đẳng 三tam 萬vạn 五ngũ 千thiên 首thủ 楞lăng 嚴nghiêm 等đẳng 。 五ngũ 萬vạn 三tam 千thiên 方phương 便tiện 善thiện 巧xảo 。 無vô 量lượng 無vô 邊biên 。 疏sớ/sơ 此thử 中trung 逆nghịch 順thuận 應ưng 各các 有hữu 超siêu 間gian 等đẳng 者giả 。 俱câu 舍xá 定định 品phẩm 云vân 。 二nhị 類loại 定định 順thuận 逆nghịch 均quân 間gian 次thứ 及cập 超siêu 至chí 間gian 超siêu 為vi 成thành 。 三tam 洲châu 利lợi 無Vô 學Học 。 謂vị 本bổn 善thiện 等đẳng 至chí 分phân 為vi 二nhị 類loại 。 一nhất 者giả 有hữu 漏lậu 。 二nhị 者giả 無vô 漏lậu 。 往vãng 上thượng 名danh 順thuận 。 還hoàn 下hạ 名danh 逆nghịch 。 今kim 疏sớ/sơ 已dĩ 委ủy 釋thích 。 又hựu 彼bỉ 云vân 同đồng 類loại 名danh 均quân 。 異dị 類loại 名danh 間gian 。 相tương/tướng 隣lân 名danh 次thứ 。 超siêu 一nhất 超siêu 二nhị 等đẳng 名danh 超siêu 。 至chí 間gian 超siêu 為vi 成thành 者giả 。 名danh 修tu 超siêu 也dã 。 謂vị 觀quán 行hành 者giả 修tu 超siêu 定định 時thời 先tiên 於ư 有hữu 漏lậu 八bát 地địa 等đẳng 至chí 。 順thuận 逆nghịch 均quân 次thứ 現hiện 前tiền 數số 習tập 。 次thứ 於ư 有hữu 漏lậu 順thuận 逆nghịch 均quân 超siêu 現hiện 前tiền 數số 習tập 。 次thứ 於ư 無vô 漏lậu 順thuận 逆nghịch 均quân 超siêu 現hiện 前tiền 數số 習tập 。 是thị 名danh 加gia 行hành 滿mãn 也dã 。 後hậu 於ư 有hữu 漏lậu 無vô 漏lậu 等đẳng 至chí 。 順thuận 逆nghịch 間gian 超siêu 名danh 超siêu 定định 成thành 。 三tam 洲châu 利lợi 無Vô 學Học 者giả 。 明minh 處xứ 及cập 人nhân 。 修tu 超siêu 等đẳng 至chí 唯duy 人nhân 三tam 洲châu 處xứ 也dã 。 仍nhưng 是thị 利lợi 根căn 不bất 時thời 羅La 漢Hán 方phương 能năng 修tu 也dã 。 今kim 明minh 菩Bồ 薩Tát 居cư 然nhiên 能năng 超siêu 。 如như 順thuận 超siêu 從tùng 初sơ 禪thiền 出xuất 應ưng 入nhập 二nhị 禪thiền 。 而nhi 入nhập 三tam 禪thiền 即tức 是thị 超siêu 一nhất 。 若nhược 從tùng 初sơ 出xuất 而nhi 入nhập 四tứ 禪thiền 即tức 是thị 超siêu 二nhị 。 直trực 入nhập 滅diệt 定định 是thị 謂vị 全toàn 超siêu 。 逆nghịch 超siêu 亦diệc 爾nhĩ 。 疏sớ/sơ 亦diệc 名danh 師sư 子tử 遊du 步bộ 三tam 昧muội 者giả 。 騰đằng 躍dược 跳khiêu 躑trịch 故cố 。 即tức 智trí 論luận 百bách 八bát 三tam 昧muội 中trung 第đệ 三tam 名danh 也dã 。 菩Bồ 薩Tát 得đắc 是thị 三tam 昧muội 。 於ư 一nhất 切thiết 三tam 昧muội 中trung 。 入nhập 出xuất 遲trì 速tốc 。 皆giai 得đắc 自tự 在tại 。 譬thí 如như 眾chúng 獸thú 。 遊du 戲hí 之chi 時thời 。 若nhược 見kiến 師sư 子tử 悉tất 皆giai 怖bố 懼cụ 。 師sư 子tử 戲hí 時thời 。 於ư 諸chư 群quần 獸thú 強cường/cưỡng 者giả 則tắc 殺sát 。 伏phục 者giả 則tắc 放phóng 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 如như 是thị 。 得đắc 是thị 三tam 昧muội 。 於ư 諸chư 外ngoại 道đạo 。 強cường/cưỡng 者giả 破phá 之chi 信tín 者giả 度độ 之chi 。 故cố 名danh 師sư 子tử 遊du 步bộ 三tam 昧muội 。 第đệ 一nhất 百bách 八bát 三tam 昧muội 名danh 離ly 著trước 虛hư 空không 不bất 染nhiễm 。 初sơ 一nhất 名danh 首thủ 楞lăng 嚴nghiêm 。 疏sớ/sơ 第đệ 二nhị 名danh 寶Bảo 印Ấn 三Tam 昧Muội 者giả 。 智Trí 度Độ 論luận 云vân 。 能năng 印ấn 諸chư 三tam 昧muội 。 於ư 諸chư 寶bảo 中trung 法Pháp 寶bảo 是thị 實thật 寶bảo 。 今kim 世thế 後hậu 世thế 。 乃nãi 至chí 涅Niết 槃Bàn 。 能năng 為vi 利lợi 益ích 。 如như 佛Phật 語ngữ 比Bỉ 丘Khâu 云vân 。 為vì 汝nhữ 說thuyết 法Pháp 。 所sở 謂vị 法pháp 印ấn 。 法pháp 印ấn 是thị 寶bảo 是thị 解giải 脫thoát 門môn 。 若nhược 三tam 藏tạng 教giáo 門môn 以dĩ 三tam 法pháp 印ấn 為vi 法pháp 印ấn 。 若nhược 摩ma 訶ha 衍diễn 但đãn 有hữu 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 一nhất 法pháp 印ấn 。 與dữ 實thật 相tướng 般Bát 若Nhã 相tương 應ứng 。 三tam 昧muội 名danh 為vi 寶Bảo 印Ấn 三Tam 昧Muội 也dã 。 疏sớ/sơ 又hựu 上thượng 二nhị 三tam 下hạ 。 上thượng 案án 文văn 釋thích 。 今kim 以dĩ 三tam 禪thiền 收thu 之chi 。 以dĩ 諸chư 經kinh 論luận 多đa 用dụng 三tam 故cố 。 如như 初sơ 會hội 說thuyết 。 今kim 當đương 重trọng/trùng 釋thích 。 瑜du 伽già 四tứ 十thập 三tam 云vân 。 云vân 何hà 菩Bồ 薩Tát 。 一nhất 切thiết 靜tĩnh 慮lự 。 謂vị 此thử 靜tĩnh 慮lự 。 略lược 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 者giả 世thế 間gian 。 二nhị 者giả 出xuất 世thế 間gian 。


復phục 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 者giả 現hiện 法Pháp 樂lạc 住trụ 等đẳng 。 論luận 釋thích 云vân 。 若nhược 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 所sở 有hữu 靜tĩnh 慮lự 。 遠viễn 離ly 一nhất 切thiết 分phân 別biệt 。 能năng 生sanh 身thân 心tâm 輕khinh 安an 。 最tối 極cực 寂tịch 靜tĩnh 。 遠viễn 離ly 掉trạo 舉cử 離ly 諸chư 愛ái 味vị 泯mẫn 一nhất 切thiết 相tương/tướng 。 當đương 知tri 是thị 名danh 。 現hiện 法Pháp 樂lạc 住trụ 。 若nhược 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 所sở 有hữu 靜tĩnh 慮lự 。 能năng 引dẫn 能năng 住trụ 種chủng 種chủng 殊thù 勝thắng 。 不bất 可khả 思tư 議nghị 。 不bất 可khả 度độ 量lương 。 十Thập 力Lực 種chủng 性tánh 所sở 攝nhiếp 等đẳng 持trì 。 乃nãi 至chí 若nhược 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 所sở 有hữu 靜tĩnh 慮lự 。 能năng 引dẫn 能năng 住trụ 一nhất 切thiết 菩Bồ 薩Tát 。 解giải 脫thoát 勝thắng 處xứ 。 遍biến 處xứ 無vô 礙ngại 解giải 無vô 諍tranh 願nguyện 等đẳng 。 不bất 共cộng 功công 德đức 。 名danh 能năng 引dẫn 等đẳng 持trì 功công 德đức 靜tĩnh 慮lự 。 若nhược 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 所sở 有hữu 靜tĩnh 慮lự 。 於ư 諸chư 有hữu 情tình 。 能năng 引dẫn 義nghĩa 利lợi 。 彼bỉ 彼bỉ 事sự 業nghiệp 與dữ 作tác 助trợ 伴bạn 。 下hạ 取thủ 意ý 引dẫn 息tức 苦khổ 除trừ 怖bố 救cứu 護hộ 。 讚tán 三Tam 寶Bảo 德đức 調điều 伏phục 有hữu 情tình 。 為vi 第đệ 三tam 靜tĩnh 慮lự 。 疏sớ/sơ 又hựu 通thông 十thập 種chủng 下hạ 。 即tức 九cửu 門môn 中trung 第đệ 九cửu 也dã 。 疏sớ/sơ 六lục 般Bát 若Nhã 中trung 二nhị 。 先tiên 隨tùy 文văn 釋thích 。 後hậu 總tổng 料liệu 揀giản 。 前tiền 中trung 言ngôn 後hậu 三tam 連liên 環hoàn 者giả 。 以dĩ 經Kinh 云vân 一Nhất 乘Thừa 普phổ 門môn 慧tuệ 。 二nhị 入nhập 於ư 一nhất 切thiết 智trí 智trí 之chi 門môn 。 三tam 永vĩnh 得đắc 休hưu 息tức 。 此thử 三tam 乃nãi 似tự 一nhất 句cú 爾nhĩ 。 故cố 云vân 連liên 環hoàn 。 而nhi 義nghĩa 則tắc 別biệt 故cố 為vi 三tam 句cú 。 疏sớ/sơ 此thử 中trung 亦diệc 有hữu 九cửu 門môn 之chi 相tướng 下hạ 料liệu 揀giản 。 於ư 中trung 二nhị 。 一nhất 對đối 九cửu 門môn 般Bát 若Nhã 。 二nhị 其kỳ 中trung 雖tuy 定định 慧tuệ 下hạ 揀giản 濫lạm 。 以dĩ 互hỗ 有hữu 故cố 。 於ư 中trung 有hữu 六lục 。 一nhất 對đối 前tiền 定định 門môn 揀giản 。 如như 前tiền 中trung 云vân 知tri 三tam 昧muội 境cảnh 不bất 違vi 智trí 印ấn 。 入nhập 於ư 智trí 地Địa 。 是thị 定định 中trung 慧tuệ 。 慧tuệ 資tư 定định 也dã 。 今kim 此thử 中trung 有hữu 入nhập 真chân 三tam 昧muội 。 是thị 定định 資tư 慧tuệ 也dã 。 二nhị 若nhược 全toàn 下hạ 引dẫn 證chứng 成thành 前tiền 。 既ký 合hợp 定định 慧tuệ 明minh 必tất 相tương/tướng 資tư 。 三tam 後hậu 之chi 方phương 便tiện 下hạ 。 以dĩ 六lục 對đối 七thất 料liệu 揀giản 二nhị 亦diệc 相tương/tướng 成thành 四tứ 。 豈khởi 令linh 般Bát 若Nhã 下hạ 反phản 成thành 前tiền 義nghĩa 。 五ngũ 非phi 唯duy 下hạ 總tổng 結kết 萬vạn 行hạnh 相tương/tướng 資tư 之chi 義nghĩa 。 六lục 況huống 般Bát 若Nhã 況huống 結kết 深thâm 玄huyền 。 言ngôn 不bất 得đắc 一nhất 行hành 無vô 此thử 君quân 者giả 。 借tá 外ngoại 典điển 語ngữ 。 晉tấn 書thư 中trung 說thuyết 。 王vương 獻hiến 之chi 好hảo/hiếu 竹trúc 。 到đáo 處xứ 即tức 皆giai 樹thụ 之chi 。 人nhân 問vấn 其kỳ 故cố 。 答đáp 云vân 。 人nhân 生sanh 不bất 得đắc 一nhất 日nhật 無vô 此thử 君quân 耳nhĩ 。 意ý 在tại 虛hư 心tâm 貞trinh 節tiết 歲tuế 寒hàn 不bất 移di 。 今kim 明minh 萬vạn 行hạnh 不bất 得đắc 暫tạm 時thời 而nhi 無vô 般Bát 若Nhã 。 疏sớ/sơ 七thất 方phương 便tiện 中trung 先tiên 隨tùy 文văn 釋thích 。 後hậu 初sơ 九cửu 拔bạt 濟tế 下hạ 收thu 束thúc 。 先tiên 以dĩ 二nhị 種chủng 方phương 便tiện 收thu 。 依y 瓔anh 珞lạc 經kinh 下hạ 。 通thông 明minh 後hậu 四tứ 之chi 相tướng 。 後hậu 之chi 三tam 度độ 皆giai 有hữu 二nhị 段đoạn 可khả 知tri 。 八bát 願nguyện 中trung 此thử 求cầu 菩Bồ 提Đề 下hạ 收thu 束thúc 。 九cửu 力lực 中trung 一nhất 契khế 理lý 下hạ 收thu 束thúc 。 十thập 智Trí 度Độ 中trung 前tiền 七thất 成thành 就tựu 下hạ 收thu 束thúc 。 疏sớ/sơ 如như 慈từ 童đồng 女nữ 者giả 。 智Trí 度Độ 論luận 說thuyết 。 慈từ 行hành 童đồng 女nữ 。 入nhập 海hải 採thải 寶bảo 。 辭từ 白bạch 其kỳ 母mẫu 。 母mẫu 不bất 從tùng 其kỳ 志chí 。 相tương/tướng 別biệt 誤ngộ 傷thương 母mẫu 一nhất 莖hành 髮phát 。 便tiện 墮đọa 火hỏa 盆bồn 地địa 獄ngục 。 自tự 省tỉnh 無vô 罪tội 。 獄ngục 主chủ 具cụ 示thị 罪tội 相tương/tướng 。 便tiện 發phát 大đại 心tâm 。 見kiến 諸chư 罪tội 人nhân 。 知tri 同đồng 此thử 罪tội 。 便tiện 請thỉnh 火hỏa 盆bồn 普phổ 為vi 戴đái 之chi 。 獄ngục 主chủ 瞋sân 恚khuể 以dĩ 鐵thiết 叉xoa 擊kích 頭đầu 。 尋tầm 便tiện 命mạng 終chung 。 生sanh 於ư 天thiên 上thượng 。 疏sớ/sơ 貪tham 有hữu 二nhị 種chủng 等đẳng 。 略lược 有hữu 此thử 二nhị 。 然nhiên 準chuẩn 瑜du 伽già 二nhị 十thập 六lục 中trung 。 總tổng 有hữu 五ngũ 種chủng 。 論luận 云vân 貪tham 有hữu 五ngũ 種chủng 。 一nhất 於ư 內nội 身thân 欲dục 欲dục 欲dục 貪tham 。 二nhị 於ư 外ngoại 身thân 婬dâm 欲dục 婬dâm 貪tham 。 三tam 境cảnh 欲dục 境cảnh 貪tham 。 四tứ 色sắc 欲dục 色sắc 貪tham 。 五ngũ 薩tát 迦ca 耶da 欲dục 薩tát 迦ca 耶da 貪tham 。 釋thích 曰viết 。 慈từ 恩ân 二nhị 解giải 初sơ 貪tham 有hữu 二nhị 。 一nhất 云vân 於ư 自tự 內nội 身thân 初sơ 起khởi 欲dục 界giới 微vi 少thiểu 之chi 欲dục 故cố 名danh 欲dục 欲dục 。 次thứ 起khởi 重trọng/trùng 貪tham 故cố 名danh 欲dục 貪tham 。 二nhị 云vân 內nội 身thân 是thị 自tự 。 所sở 欲dục 之chi 法pháp 。 所sở 以dĩ 言ngôn 於ư 內nội 身thân 欲dục 。 於ư 內nội 身thân 欲dục 上thượng 起khởi 欲dục 故cố 。 即tức 能năng 欲dục 心tâm 此thử 名danh 欲dục 貪tham 。 則tắc 初sơ 一nhất 欲dục 字tự 是thị 所sở 欲dục 。 第đệ 二nhị 是thị 能năng 欲dục 。 第đệ 三tam 欲dục 字tự 是thị 結kết 名danh 。 釋thích 曰viết 後hậu 釋thích 為vi 勝thắng 。 濮# 陽dương 結kết 歸quy 兩lưỡng 解giải 。 初sơ 一nhất 同đồng 大Đại 乘Thừa 法Pháp 師sư 後hậu 解giải 云vân 云vân 。 初sơ 之chi 欲dục 字tự 義nghĩa 同đồng 於ư 前tiền 。 次thứ 欲dục 字tự 即tức 別biệt 境cảnh 欲dục 。 與dữ 貪tham 俱câu 時thời 緣duyên 於ư 所sở 欲dục 。 欲dục 緣duyên 之chi 欲dục 重trọng/trùng 云vân 欲dục 欲dục 。 後hậu 之chi 欲dục 字tự 亦diệc 是thị 所sở 欲dục 。 緣duyên 欲dục 之chi 貪tham 名danh 為vi 欲dục 貪tham 。 釋thích 曰viết 。 此thử 解giải 不bất 及cập 前tiền 。 以dĩ 後hậu 一nhất 皆giai 有hữu 別biệt 境cảnh 欲dục 故cố 。 然nhiên 古cổ 後hậu 四tứ 皆giai 通thông 二nhị 釋thích 思tư 之chi 可khả 知tri 。 今kim 亦diệc 存tồn 一nhất 。 今kim 此thử 雖tuy 二nhị 亦diệc 以dĩ 攝nhiếp 五ngũ 。 色sắc 貪tham 即tức 初sơ 二nhị 。 財tài 名danh 等đẳng 即tức 後hậu 三tam 。 財tài 即tức 三tam 。 四tứ 名danh 兼kiêm 第đệ 五ngũ 。 等đẳng 即tức 等đẳng 三tam 耳nhĩ 。 疏sớ/sơ 又hựu 防phòng 惡ác 願nguyện 如như 戒giới 經kinh 說thuyết 者giả 。 梵Phạm 網võng 經Kinh 云vân 。 發phát 十thập 大đại 願nguyện 已dĩ 。 持trì 佛Phật 禁cấm 戒giới 。 作tác 是thị 願nguyện 言ngôn 。 寧ninh 以dĩ 此thử 身thân 投đầu 。 熾sí 然nhiên 猛mãnh 火hỏa 大đại 坑khanh 。 及cập 上thượng 刀đao 山sơn 。 終chung 不bất 以dĩ 毀hủy 犯phạm 三tam 世thế 諸chư 佛Phật 經kinh 律luật 。 與dữ 一nhất 切thiết 女nữ 人nhân 。 作tác 不bất 淨tịnh 行hạnh 。 有hữu 十thập 二nhị 願nguyện 。 兼kiêm 結kết 云vân 。 願nguyện 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 皆giai 得đắc 成thành 佛Phật 。 為vi 十thập 三tam 願nguyện 。 疏sớ/sơ 言ngôn 六lục 和hòa 者giả 下hạ 。 別biệt 釋thích 六Lục 和Hòa 敬Kính 。 先tiên 依y 律luật 釋thích 。 正chánh 在tại 小Tiểu 乘Thừa 義nghĩa 通thông 大đại 小tiểu 。 後hậu 又hựu 約ước 菩Bồ 薩Tát 三tam 業nghiệp 同đồng 慈từ 下hạ 。 約ước 菩Bồ 薩Tát 明minh 。 則tắc 外ngoại 同đồng 他tha 善thiện 謂vị 之chi 為vi 和hòa 。 內nội 自tự 謙khiêm 卑ty 名danh 之chi 為vi 敬kính 。 言ngôn 三tam 業nghiệp 同đồng 慈từ 者giả 。 大đại 小tiểu 異dị 故cố 。 又hựu 三tam 名danh 行hành 和hòa 。 無vô 有hữu 利lợi 和hòa 。 一nhất 同đồng 戒giới 和hòa 敬kính 。 菩Bồ 薩Tát 通thông 達đạt 實thật 相tướng 。 知tri 罪tội 不bất 可khả 得đắc 。 為vi 欲dục 安an 立lập 眾chúng 生sanh 。 於ư 實thật 相tướng 理lý 。 以dĩ 戒giới 方phương 便tiện 巧xảo 同đồng 一nhất 切thiết 。 持trì 諸chư 戒giới 品phẩm 無vô 有hữu 乖quai 諍tranh 。 亦diệc 知tri 眾chúng 生sanh 。 同đồng 此thử 戒giới 善thiện 。 不bất 斷đoạn 不bất 常thường 。 未vị 來lai 必tất 得đắc 菩Bồ 提Đề 大đại 果quả 。 是thị 以dĩ 敬kính 之chi 如như 佛Phật 。 故cố 說thuyết 同đồng 戒giới 以dĩ 為vi 和hòa 敬kính 。 二nhị 同đồng 見kiến 和hòa 敬kính 。 菩Bồ 薩Tát 通thông 達đạt 實thật 相tướng 。 不bất 得đắc 諸chư 法pháp 。 不bất 知tri 不bất 見kiến 。 為vi 欲dục 安an 立lập 眾chúng 生sanh 於ư 實thật 相tướng 。 正chánh 見kiến 方phương 便tiện 巧xảo 同đồng 一nhất 切thiết 。 種chủng 種chủng 知tri 見kiến 。 無vô 有hữu 乖quai 諍tranh 。 亦diệc 知tri 眾chúng 生sanh 。 因nhân 此thử 知tri 見kiến 分phân 別biệt 增tăng 進tiến 開khai 解giải 必tất 得đắc 種chủng 智trí 圓viên 明minh 。 是thị 以dĩ 敬kính 之chi 如như 佛Phật 。 故cố 說thuyết 同đồng 見kiến 以dĩ 為vi 和hòa 敬kính 。 三tam 同đồng 行hành 和hòa 敬kính 。 菩Bồ 薩Tát 通thông 達đạt 實thật 相tướng 。 無vô 念niệm 無vô 行hành 。 為vi 欲dục 安an 立lập 眾chúng 生sanh 於ư 實thật 相tướng 。 正chánh 行hạnh 方phương 便tiện 巧xảo 同đồng 一nhất 切thiết 。 修tu 種chủng 種chủng 行hạnh 。 無vô 有hữu 乖quai 諍tranh 。 亦diệc 知tri 眾chúng 生sanh 。 因nhân 此thử 諸chư 行hành 漸tiệm 漸tiệm 積tích 功công 德đức 。 皆giai 當đương 成thành 佛Phật 道Đạo 。 是thị 以dĩ 敬kính 之chi 如như 佛Phật 。 故cố 說thuyết 同đồng 行hành 為vi 和hòa 敬kính 也dã 。 四tứ 身thân 慈từ 和hòa 敬kính 。 菩Bồ 薩Tát 住trụ 於ư 。 無vô 緣duyên 平bình 等đẳng 大đại 慈từ 。 以dĩ 修tu 其kỳ 身thân 。 慈từ 善thiện 根căn 力lực 。 能năng 不bất 起khởi 滅diệt 定định 。 現hiện 諸chư 威uy 儀nghi 。 與dữ 一nhất 切thiết 樂nhạo/nhạc/lạc 故cố 身thân 與dữ 九cửu 道đạo 和hòa 同đồng 。 亦diệc 知tri 前tiền 所sở 得đắc 樂lạc 眾chúng 生sanh 悉tất 有hữu 佛Phật 性tánh 。 未vị 來lai 必tất 定định 當đương 得đắc 。 金kim 剛cang 之chi 身thân 。 是thị 以dĩ 敬kính 之chi 如như 佛Phật 。 故cố 說thuyết 身thân 慈từ 以dĩ 為vi 和hòa 敬kính 。 五ngũ 口khẩu 慈từ 和hòa 敬kính 。 菩Bồ 薩Tát 以dĩ 無vô 緣duyên 。 平bình 等đẳng 大đại 慈từ 。 以dĩ 修tu 其kỳ 口khẩu 。 慈từ 善thiện 根căn 力lực 。 能năng 不bất 起khởi 滅diệt 定định 。 普phổ 出xuất 一nhất 切thiết 音âm 聲thanh 言ngôn 詞từ 。 與dữ 一nhất 切thiết 樂nhạo/nhạc/lạc 。 故cố 口khẩu 與dữ 九cửu 道đạo 和hòa 同đồng 。 亦diệc 知tri 前tiền 得đắc 樂lạc 眾chúng 生sanh 悉tất 有hữu 佛Phật 性tánh 。 未vị 來lai 必tất 定định 當đương 得đắc 。 無vô 上thượng 口khẩu 業nghiệp 。 是thị 以dĩ 敬kính 之chi 如như 佛Phật 。 故cố 說thuyết 口khẩu 慈từ 為vi 和hòa 敬kính 也dã 。 六lục 意ý 慈từ 和hòa 敬kính 。 菩Bồ 薩Tát 之chi 心tâm 。 常thường 在tại 無vô 緣duyên 大đại 慈từ 三tam 昧muội 。 以dĩ 修tu 於ư 意ý 。 慈từ 善thiện 根căn 力lực 。 能năng 不bất 起khởi 滅diệt 定định 。 現hiện 諸chư 心tâm 意ý 。 與dữ 眾chúng 生sanh 樂lạc 。 故cố 意ý 與dữ 九cửu 道đạo 同đồng 和hòa 。 亦diệc 知tri 前tiền 所sở 得đắc 樂lạc 眾chúng 生sanh 悉tất 有hữu 佛Phật 性tánh 。 如Như 來Lai 藏tạng 理lý 未vị 來lai 必tất 定định 當đương 得đắc 。 心tâm 如như 佛Phật 心tâm 。 是thị 以dĩ 敬kính 之chi 如như 佛Phật 。 故cố 說thuyết 意ý 慈từ 為vi 和hòa 敬kính 也dã 。 疏sớ/sơ 故cố 白bạch 珪# 之chi 玷điếm 。 尚thượng 可khả 磨ma 也dã 下hạ 。 此thử 借tá 論luận 語ngữ 說thuyết 南nam 容dung 三tam 復phục 白bạch 珪# 。 謂vị 毛mao 詩thi 抑ức 篇thiên 文văn 也dã 。 南nam 容dung 誦tụng 詩thi 。 至chí 此thử 三tam 復phục 讀đọc 之chi 。 故cố 鄭trịnh 重trọng 也dã 。 白bạch 珪# 之chi 玷điếm 。 尚thượng 可khả 磨ma 也dã 。 斯tư 言ngôn 之chi 玷điếm 。 不bất 可khả 為vi 也dã 。 毛mao 詩thi 傳truyền 云vân 。 玷điếm 缺khuyết 也dã 。 今kim 疏sớ/sơ 側trắc 用dụng 故cố 加gia 三tam 業nghiệp 。 疏sớ/sơ 方phương 便tiện 不bất 空không 者giả 。 即tức 側trắc 用dụng 淨tịnh 名danh 有hữu 慧tuệ 方phương 便tiện 解giải 句cú 。 下hạ 句cú 即tức 有hữu 方phương 便tiện 慧tuệ 解giải 。 即tức 涉thiệp 有hữu 不bất 迷mê 於ư 空không 。 是thị 方phương 便tiện 有hữu 慧tuệ 。 觀quán 空không 不bất 迷mê 於ư 事sự 。 即tức 慧tuệ 有hữu 方phương 便tiện 也dã 。 疏sớ/sơ 涅Niết 槃Bàn 嚴nghiêm 地địa 也dã 下hạ 。 即tức 涅Niết 槃Bàn 經kinh 文văn 。 下hạ 當đương 廣quảng 引dẫn 。 在tại 文văn 可khả 見kiến 。 第đệ 二nhị 答đáp 行hành 所sở 成thành 德đức 。 疏sớ/sơ 故cố 柔nhu 勝thắng 剛cang 等đẳng 者giả 。 即tức 借tá 老lão 子tử 道đạo 經Kinh 云vân 柔nhu 弱nhược 勝thắng 剛cang 強cường 。 御ngự 注chú 云vân 。 柔nhu 順thuận 可khả 以dĩ 行hành 權quyền 。 權quyền 行hành 即tức 能năng 制chế 物vật 。 故cố 知tri 柔nhu 弱nhược 者giả 必tất 勝thắng 剛cang 強cường 。 德đức 經Kinh 云vân 。 天thiên 下hạ 之chi 至chí 柔nhu 。 馳trì 騁sính 天thiên 下hạ 之chi 至chí 堅kiên 。 御ngự 注chú 云vân 。 天thiên 下hạ 之chi 至chí 柔nhu 者giả 正chánh 性tánh 也dã 。 若nhược 馳trì 騁sính 伐phạt 勝thắng 染nhiễm 雜tạp 塵trần 境cảnh 。 情tình 欲dục 充sung 塞tắc 則tắc 為vi 天thiên 下hạ 之chi 至chí 堅kiên 矣hĩ 。 若nhược 河hà 上thượng 公công 意ý 。 意ý 與dữ 前tiền 同đồng 。 亦diệc 以dĩ 柔nhu 能năng 馳trì 堅kiên 。 如như 水thủy 能năng 穿xuyên 石thạch 。 今kim 疏sớ/sơ 意ý 在tại 此thử 。 疏sớ/sơ 若nhược 根căn 本bổn 智trí 即tức 成thành 內nội 證chứng 等đẳng 者giả 。 七thất 事sự 皆giai 有hữu 內nội 證chứng 及cập 業nghiệp 用dụng 故cố 。 疏sớ/sơ 亦diệc 即tức 是thị 前tiền 所sở 成thành 之chi 德đức 者giả 。 即tức 牒điệp 前tiền 文văn 十thập 種chủng 自tự 在tại 總tổng 別biệt 諸chư 句cú 。 初sơ 智trí 慧tuệ 輪luân 。 即tức 牒điệp 前tiền 總tổng 句cú 。 成thành 就tựu 三tam 業nghiệp 。 智trí 為vi 導đạo 故cố 。 次thứ 之chi 九cửu 句cú 牒điệp 十thập 自tự 在tại 。 但đãn 一nhất 二nhị 不bất 次thứ 。 一nhất 成thành 巧xảo 分phân 別biệt 即tức 牒điệp 前tiền 第đệ 一nhất 得đắc 心tâm 自tự 在tại 故cố 。 巧xảo 說thuyết 大đại 法pháp 。 二nhị 廣quảng 大đại 念niệm 力lực 。 即tức 第đệ 二nhị 無vô 畏úy 自tự 在tại 。 三tam 善thiện 巧xảo 智trí 慧tuệ 。 即tức 第đệ 三tam 於ư 法pháp 自tự 在tại 。 及cập 第đệ 四tứ 於ư 智trí 自tự 在tại 。 由do 巧xảo 慧tuệ 了liễu 法pháp 故cố 。 故cố 合hợp 其kỳ 二nhị 。 四tứ 實thật 相tướng 總tổng 持trì 即tức 第đệ 七thất 。 陀đà 羅la 尼ni 自tự 在tại 。 五ngũ 成thành 菩Bồ 提Đề 。 卻khước 是thị 第đệ 五ngũ 般Bát 若Nhã 自tự 在tại 。 般Bát 若Nhã 為vi 先tiên 故cố 。 六lục 無vô 錯thác 謬mậu 辯biện 。 即tức 第đệ 六lục 辯biện 才tài 自tự 在tại 。 七thất 得đắc 佛Phật 加gia 持trì 。 即tức 前tiền 第đệ 八bát 隨tùy 所sở 演diễn 說thuyết 開khai 譬thí 喻dụ 門môn 。 八bát 普phổ 入nhập 佛Phật 會hội 即tức 大đại 悲bi 自tự 在tại 誨hối 生sanh 不bất 倦quyện 。 九cửu 同đồng 一nhất 體thể 性tánh 。 即tức 第đệ 十thập 大đại 慈từ 自tự 在tại 。 同đồng 體thể 慈từ 故cố 。 第đệ 十thập 一nhất 句cú 。 作tác 大đại 法Pháp 師sư 。 即tức 總tổng 結kết 前tiền 十thập 。


昇Thăng 夜Dạ 摩Ma 天Thiên 宮Cung 品Phẩm 第đệ 十thập 九cửu (# 第đệ 四tứ 會hội 初sơ )#
☸ Phẩm :

疏sớ/sơ 。 則tắc 而nhi 演diễn 說thuyết 法Pháp 。 通thông 上thượng 三tam 會hội 者giả 。 前tiền 第đệ 三tam 會hội 不bất 離ly 前tiền 二nhị 會hội 而nhi 昇thăng 忉Đao 利Lợi 。 則tắc 各các 有hữu 菩Bồ 薩Tát 。 承thừa 佛Phật 神thần 力lực 。 說thuyết 前tiền 二nhị 會hội 之chi 法pháp 。 今kim 加gia 不bất 離ly 須Tu 彌Di 頂đảnh 上thượng 。 則tắc 加gia 法Pháp 慧Tuệ 菩Bồ 薩Tát 。 承thừa 佛Phật 神thần 力lực 。 說thuyết 十thập 住trụ 法pháp 故cố 。 兼kiêm 前tiền 二nhị 會hội 通thông 三tam 會hội 法pháp 也dã 。 餘dư 義nghĩa 多đa 同đồng 須Tu 彌Di 頂đảnh 品phẩm 。


夜Dạ 摩Ma 宮Cung 中Trung 偈Kệ 讚Tán 品Phẩm 第đệ 二nhị 十thập
☸ Phẩm 20:

疏sớ/sơ 。 表biểu 十thập 行hành 建kiến 立lập 故cố 者giả 。 此thử 有hữu 五ngũ 義nghĩa 大đại 意ý 可khả 知tri 。 初sơ 言ngôn 建kiến 立lập 者giả 。 於ư 法pháp 性tánh 無vô 修tu 之chi 中trung 而nhi 起khởi 修tu 故cố 。 二nhị 萬vạn 行hạnh 非phi 一nhất 故cố 。 三tam 聚tụ 集tập 為vi 十thập 度độ 四Tứ 等Đẳng 行hành 。 顯hiển 發phát 性tánh 德đức 令linh 現hiện 前tiền 故cố 。 故cố 起khởi 信tín 云vân 。 以dĩ 知tri 法pháp 性tánh 無vô 慳san 貪tham 故cố 。 隨tùy 順thuận 修tu 行hành 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 等đẳng 。 四tứ 一nhất 一nhất 契khế 理lý 曰viết 深thâm 。 意ý 趣thú 祕bí 妙diệu 為vi 密mật 。 為vi 相tương 續tục 無vô 間gián 。 五ngũ 扶phù 疎sơ 即tức 茂mậu 盛thịnh 之chi 貌mạo 。 如như 一nhất 布bố 施thí 國quốc 城thành 內nội 外ngoại 。 頭đầu 目mục 髓tủy 腦não 。 而nhi 興hưng 起khởi 故cố 等đẳng 。 言ngôn 庇tí 映ánh 者giả 。 一nhất 一nhất 行hành 門môn 與dữ 慈từ 悲bi 俱câu 。 普phổ 蔭ấm 一nhất 切thiết 相tương/tướng 映ánh 帶đái 故cố 。 若nhược 建kiến 謂vị 修tu 建kiến 。 立lập 謂vị 成thành 立lập 。 廣quảng 謂vị 體thể 廣quảng 多đa 。 約ước 類loại 異dị 則tắc 五ngũ 句cú 皆giai 二nhị 便tiện 成thành 十thập 義nghĩa 。 下hạ 三tam 各các 二nhị 可khả 知tri 。 故cố 下hạ 結kết 云vân 可khả 以dĩ 意ý 消tiêu 息tức 之chi 。 疏sớ/sơ 宜nghi 以dĩ 當đương 界giới 之chi 佛Phật 與dữ 當đương 界giới 菩Bồ 薩Tát 共cộng 相tương 屬thuộc 對đối 者giả 。 以dĩ 佛Phật 是thị 當đương 位vị 之chi 果quả 。 菩Bồ 薩Tát 即tức 當đương 位vị 之chi 因nhân 。 如như 功công 德đức 林lâm 菩Bồ 薩Tát 下hạ 釋thích 云vân 。 積tích 行hành 在tại 躬cung 。 功công 德đức 圓viên 滿mãn 。 故cố 得đắc 成thành 於ư 常thường 住trụ 之chi 果quả 。 二nhị 慧tuệ 為vi 最tối 勝thắng 故cố 成thành 無vô 勝thắng 眼nhãn 。 三tam 悟ngộ 勝thắng 義nghĩa 諦đế 名danh 為vi 勝thắng 林lâm 故cố 成thành 無vô 住trụ 眼nhãn 佛Phật 。 四tứ 聞văn 深thâm 無vô 畏úy 故cố 成thành 不bất 動động 。 五ngũ 崇sùng 真chân 拒cự 迷mê 成thành 大đại 光quang 淨tịnh 。 六lục 事sự 理lý 無vô 差sai 離ly 身thân 心tâm 相tương/tướng 故cố 得đắc 解giải 脫thoát 。 七thất 了liễu 相tương/tướng 不bất 動động 得đắc 審thẩm 諦đế 眼nhãn 。 八bát 照chiếu 理lý 正chánh 修tu 故cố 成thành 明minh 相tướng 。 九cửu 照chiếu 心tâm 本bổn 源nguyên 果quả 成thành 最tối 上thượng 。 十thập 鑒giám 達đạt 諸chư 佛Phật 逈huýnh 超siêu 色sắc 聲thanh 心tâm 言ngôn 路lộ 絕tuyệt 故cố 名danh 智trí 林lâm 。 故cố 得đắc 果quả 妙diệu 明minh 為vi 紺cám 青thanh 眼nhãn 。 以dĩ 菩Bồ 薩Tát 名danh 下hạ 文văn 自tự 釋thích 故cố 今kim 屬thuộc 對đối 則tắc 果quả 號hiệu 可khả 知tri 。 第đệ 三tam 偈kệ 讚tán 言ngôn 一nhất 塵trần 內nội 身thân 無vô 不bất 周chu 于vu 十thập 方phương 者giả 。 以dĩ 即tức 一nhất 恆hằng 多đa 故cố 等đẳng 。 疏sớ/sơ 喻dụ 言ngôn 孟# 夏hạ 月nguyệt 者giả 取thủ 意ý 譯dịch 也dã 。 下hạ 疏sớ/sơ 文văn 有hữu 六lục 。 一nhất 總tổng 顯hiển 文văn 意ý 。 二nhị 梵Phạm 本bổn 下hạ 會hội 梵Phạm 經kinh 。 此thử 即tức 刊# 定định 引dẫn 梵Phạm 破phá 經kinh 如như 下hạ 當đương 說thuyết 。 今kim 疏sớ/sơ 取thủ 其kỳ 所sở 引dẫn 令linh 順thuận 同đồng 今kim 經kinh 。 三tam 西tây 域vực 如Như 來Lai 聖Thánh 教giáo 下hạ 。 出xuất 後hậu 熱nhiệt 月nguyệt 相tương/tướng 明minh 其kỳ 三tam 際tế 。 但đãn 是thị 佛Phật 教giáo 所sở 用dụng 。 俗tục 之chi 所sở 用dụng 不bất 必tất 要yếu 三tam 。 亦diệc 說thuyết 四tứ 時thời 等đẳng 故cố 。 四tứ 赫hách 日nhật 之chi 言ngôn 下hạ 會hội 經kinh 通thông 難nạn/nan 。 即tức 刊# 定định 破phá 云vân 。 四tứ 月nguyệt 赫hách 日nhật 豈khởi 勝thắng 六lục 月nguyệt 故cố 孟# 夏hạ 之chi 言ngôn 不bất 順thuận 赫hách 日nhật 故cố 。 疏sớ/sơ 出xuất 意ý 云vân 但đãn 取thủ 光quang 長trưởng 者giả 。 故cố 晉tấn 經Kinh 云vân 。 譬thí 如như 春xuân 後hậu 月nguyệt 虛hư 空không 無vô 雲vân 。 翳ế 日nhật 曜diệu 清thanh 淨tịnh 光quang 。 春xuân 後hậu 與dữ 孟# 夏hạ 無vô 違vi 。 赫hách 日nhật 明minh 取thủ 光quang 遠viễn 。 五ngũ 彼bỉ 方phương 或hoặc 為vi 四tứ 時thời 下hạ 。 委ủy 彰chương 時thời 分phần/phân 以dĩ 正chánh 濫lạm 釋thích 。 六lục 不bất 見kiến 此thử 文văn 下hạ 結kết 。 破phá 刊# 定định 謂vị 彼bỉ 破phá 譯dịch 者giả 云vân 。 準chuẩn 梵Phạm 本bổn 應ưng 云vân 後hậu 熱nhiệt 月nguyệt 。 不bất 合hợp 言ngôn 孟# 夏hạ 月nguyệt 。 若nhược 取thủ 意ý 總tổng 譯dịch 。 應ưng 云vân 譬thí 如như 盛thịnh 暑thử 月nguyệt 。 赫hách 日nhật 光quang 熾sí 然nhiên 。 於ư 淨tịnh 虛hư 空không 中trung 。 無vô 邊biên 光quang 照chiếu 曜diệu 。 由do 方phương 言ngôn 實thật 無vô 敵địch 對đối 翻phiên 故cố 。 應ưng 取thủ 意ý 譯dịch 也dã 。 言ngôn 後hậu 熱nhiệt 月nguyệt 者giả 西tây 域vực 時thời 節tiết 名danh 字tự 兩lưỡng 說thuyết 。 一nhất 云vân 一nhất 年niên 三tam 時thời 。 謂vị 春xuân 夏hạ 秋thu 各các 四tứ 月nguyệt 。 從tùng 十thập 一nhất 月nguyệt 半bán 已dĩ 後hậu 。 至chí 三tam 月nguyệt 半bán 已dĩ 前tiền 名danh 春xuân 時thời 。 餘dư 二nhị 時thời 準chuẩn 知tri 。 一nhất 云vân 一nhất 年niên 六lục 時thời 各các 兩lưỡng 月nguyệt 。 謂vị 從tùng 十thập 一nhất 月nguyệt 後hậu 半bán 。 至chí 正chánh 月nguyệt 前tiền 半bán 名danh 春xuân 時thời 。 二nhị 從tùng 正chánh 月nguyệt 半bán 至chí 三tam 月nguyệt 前tiền 半bán 名danh 熱nhiệt 時thời 。 三tam 從tùng 此thử 後hậu 至chí 五ngũ 月nguyệt 前tiền 半bán 名danh 雨vũ 時thời 。 四tứ 從tùng 此thử 後hậu 至chí 七thất 月nguyệt 前tiền 半bán 名danh 秋thu 時thời 。 五ngũ 從tùng 此thử 後hậu 至chí 九cửu 月nguyệt 前tiền 半bán 名danh 雪tuyết 時thời 。 六lục 從tùng 此thử 後hậu 半bán 至chí 十thập 一nhất 月nguyệt 前tiền 半bán 名danh 極cực 寒hàn 時thời 。 今kim 此thử 梵Phạm 本bổn 云vân 後hậu 熱nhiệt 月nguyệt 者giả 。 當đương 此thử 國quốc 二nhị 月nguyệt 半bán 已dĩ 後hậu 三tam 月nguyệt 半bán 已dĩ 前tiền 。 彼bỉ 方phương 兩lưỡng 熱nhiệt 月nguyệt 中trung 後hậu 熱nhiệt 月nguyệt 也dã 。 然nhiên 此thử 與dữ 西tây 國quốc 時thời 復phục 不bất 同đồng 。 此thử 地địa 正chánh 暄# 。 西tây 域vực 已dĩ 熱nhiệt 。 是thị 以dĩ 但đãn 可khả 取thủ 意ý 譯dịch 耳nhĩ 。 上thượng 即tức 刊# 定định 記ký 義nghĩa 。 餘dư 之chi 二nhị 際tế 準chuẩn 知tri 者giả 。 應ưng 云vân 從tùng 五ngũ 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 九cửu 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 為vi 夏hạ 。 即tức 雨vũ 際tế 。 從tùng 九cửu 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 正chánh 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 即tức 寒hàn 際tế 。 即tức 雨vũ 熱nhiệt 寒hàn 之chi 三tam 際tế 也dã 。 斯tư 即tức 俱câu 舍xá 光quang 法Pháp 師sư 義nghĩa 。 若nhược 泰thái 法Pháp 師sư 意ý 。 從tùng 十thập 月nguyệt 半bán 為vi 首thủ 。 泰thái 公công 約ước 晝trú 夜dạ 停đình 等đẳng 後hậu 說thuyết 增tăng 減giảm 。 光quang 公công 約ước 晝trú 夜dạ 極cực 長trường 時thời 後hậu 說thuyết 增tăng 減giảm 。 然nhiên 其kỳ 兩lưỡng 說thuyết 亦diệc 不bất 愜# 西tây 域vực 記ký 文văn 刊# 定định 承thừa 謬mậu 更cánh 斥xích 經kinh 義nghĩa 。 故cố 云vân 不bất 見kiến 此thử 文văn 妄vọng 為vi 異dị 解giải 。 然nhiên 疏sớ/sơ 文văn 已dĩ 正chánh 所sở 引dẫn 猶do 哈# 。 今kim 當đương 具cụ 引dẫn 。 彼bỉ 記ký 第đệ 二nhị 卷quyển 云vân 。 月nguyệt 盈doanh 至chí 滿mãn 謂vị 之chi 白bạch 分phần/phân 。 月nguyệt 虧khuy 至chí 晦hối 謂vị 之chi 黑hắc 分phần/phân 。 黑hắc 分phần/phân 或hoặc 十thập 四tứ 日nhật 。 或hoặc 十thập 五ngũ 日nhật 。 以dĩ 月nguyệt 之chi 大đại 小tiểu 故cố 。 然nhiên 白bạch 前tiền 黑hắc 後hậu 合hợp 為vi 一nhất 月nguyệt 。 六lục 月nguyệt 合hợp 為vi 一nhất 行hành 。 日nhật 遊du 在tại 內nội 近cận 北bắc 行hành 也dã 。 日nhật 遊du 在tại 外ngoại 近cận 南nam 行hành 也dã 。 總tổng 此thử 二nhị 行hành 合hợp 為vi 一nhất 歲tuế 。 又hựu 分phần/phân 一nhất 歲tuế 以dĩ 為vi 六lục 時thời 。 正chánh 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 三tam 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 漸tiệm 熱nhiệt 時thời 也dã 。 三tam 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 五ngũ 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 盛thịnh 熱nhiệt 時thời 也dã 。 五ngũ 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 七thất 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 雨vũ 時thời 也dã 。 七thất 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 九cửu 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 茂mậu 盛thịnh 時thời 也dã 。 九cửu 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 十thập 一nhất 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 漸tiệm 寒hàn 時thời 也dã 。 十thập 一nhất 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 正chánh 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 盛thịnh 寒hàn 時thời 也dã 。 如Như 來Lai 聖Thánh 教giáo 。 歲tuế 為vi 三tam 時thời 。 正chánh 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 五ngũ 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 熱nhiệt 時thời 也dã 。 五ngũ 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 九cửu 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 雨vũ 時thời 也dã 。 九cửu 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 正chánh 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 寒hàn 時thời 也dã 。 或hoặc 歲tuế 為vi 四tứ 時thời 。 春xuân 夏hạ 秋thu 冬đông 也dã 。 春xuân 三tam 月nguyệt 謂vị 制chế 呾đát 羅la 月nguyệt 。 吠phệ 舍xá 佉khư 月nguyệt 。 逝thệ 瑟sắt 吒tra 月nguyệt 。 當đương 此thử 從tùng 正chánh 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 四tứ 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 夏hạ 三tam 月nguyệt 謂vị 頞át 沙sa 荼đồ 月nguyệt 。 室thất 羅la 伎kỹ 拏noa 月nguyệt 。 婆bà 羅la 鉢bát 陀đà 月nguyệt 。 當đương 此thử 從tùng 四tứ 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 七thất 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 秋thu 三tam 月nguyệt 謂vị 頞át 濕thấp 縛phược 庚canh 闍xà 月nguyệt 。 迦ca 賴lại 底để 迦ca 月nguyệt 。 末mạt 伽già 始thỉ 羅la 月nguyệt 。 當đương 此thử 七thất 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 十thập 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 冬đông 三tam 月nguyệt 謂vị 報báo 沙sa 月nguyệt 。 磨ma 袪# 月nguyệt 。 頞át 勒lặc 窶lụ 拏noa 月nguyệt 。 當đương 此thử 十thập 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 正chánh 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 故cố 印ấn 土thổ/độ 僧Tăng 徒đồ 依y 佛Phật 聖thánh 教giáo 坐tọa 兩lưỡng 安an 居cư 。 或hoặc 前tiền 三tam 月nguyệt 或hoặc 後hậu 三tam 月nguyệt 。 前tiền 三tam 月nguyệt 當đương 此thử 從tùng 五ngũ 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 八bát 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 後hậu 三tam 月nguyệt 當đương 此thử 從tùng 六lục 月nguyệt 十thập 六lục 日nhật 。 至chí 九cửu 月nguyệt 十thập 五ngũ 日nhật 。 前tiền 代đại 譯dịch 經kinh 律luật 者giả 。 或hoặc 云vân 坐tọa 夏hạ 。 或hoặc 云vân 坐tọa 臘lạp 。 斯tư 皆giai 邊biên 裔duệ 俗tục 語ngữ 。 不bất 達đạt 中trung 國quốc 正chánh 旨chỉ 。 或hoặc 方phương 言ngôn 未vị 融dung 而nhi 傳truyền 譯dịch 有hữu 謬mậu 。 釋thích 曰viết 。 以dĩ 此thử 文văn 證chứng 邪tà 正chánh 可khả 知tri 。 又hựu 今kim 之chi 坐tọa 夏hạ 正chánh 取thủ 西tây 域vực 四tứ 時thời 。 非phi 佛Phật 教giáo 所sở 明minh 。 故cố 記ký 不bất 許hứa 。 疏sớ/sơ 後hậu 七thất 中trung 令linh 於ư 依y 他tha 起khởi 修tu 三tam 無vô 性tánh 觀quán 等đẳng 者giả 。 文văn 分phân 為vi 四tứ 。 一nhất 總tổng 標tiêu 意ý 。 唯duy 識thức 第đệ 九cửu 廣quảng 明minh 。 已dĩ 如như 上thượng 引dẫn 。 二nhị 以dĩ 餘dư 之chi 二nhị 性tánh 下hạ 。 出xuất 於ư 一nhất 性tánh 修tu 三tam 所sở 以dĩ 。 三tam 故cố 於ư 一nhất 依y 他tha 下hạ 。 結kết 成thành 上thượng 義nghĩa 。 四tứ 文văn 即tức 分phần/phân 三tam 下hạ 。 正chánh 釋thích 經kinh 文văn 。 二nhị 中trung 有hữu 三tam 。 初sơ 明minh 三tam 性tánh 即tức 一nhất 性tánh 。 二nhị 明minh 三tam 無vô 性tánh 即tức 三tam 性tánh 。 三Tam 明Minh 融dung 通thông 為vi 一nhất 。 初sơ 中trung 圓viên 成thành 即tức 是thị 依y 他tha 之chi 體thể 故cố 。 觀quán 依y 他tha 必tất 觀quán 其kỳ 體thể 。 離ly 依y 他tha 性tánh 無vô 可khả 橫hoạnh/hoành 執chấp 。 故cố 遍biến 計kế 性tánh 亦diệc 約ước 依y 他tha 。 又hựu 迷mê 真chân 似tự 現hiện 者giả 。 此thử 之chi 一nhất 句cú 具cụ 足túc 三tam 性tánh 。 迷mê 即tức 遍biến 計kế 。 真chân 即tức 圓viên 成thành 。 似tự 即tức 依y 他tha 。 前tiền 意ý 明minh 二nhị 不bất 離ly 依y 他tha 。 此thử 義nghĩa 明minh 二nhị 能năng 成thành 依y 他tha 。 故cố 但đãn 觀quán 依y 他tha 已dĩ 具cụ 三tam 性tánh 。 疏sớ/sơ 即tức 依y 三tam 性tánh 下hạ 。 第đệ 二nhị 明minh 三tam 無vô 性tánh 不bất 離ly 三tam 性tánh 。 全toàn 是thị 唯duy 識thức 偈kệ 文văn 。 具cụ 足túc 應ưng 云vân 即tức 依y 此thử 三tam 性tánh 。 立lập 彼bỉ 三tam 無vô 性tánh 。 初sơ 則tắc 相tương/tướng 無vô 性tánh 。 次thứ 無vô 自tự 然nhiên 性tánh 。 後hậu 由do 遠viễn 離ly 前tiền 所sở 執chấp 我ngã 法pháp 性tánh 。 明minh 三tam 無vô 性tánh 依y 三tam 性tánh 有hữu 也dã 。 疏sớ/sơ 三tam 性tánh 尚thượng 一nhất 下hạ 。 三Tam 明Minh 融dung 通thông 。 謂vị 三tam 性tánh 是thị 有hữu 尚thượng 猶do 是thị 一nhất 。 三tam 無vô 無vô 相tướng 豈khởi 定định 有hữu 三tam 。 故cố 收thu 三tam 性tánh 但đãn 是thị 一nhất 有hữu 。 三tam 無vô 但đãn 是thị 一nhất 無vô 。 離ly 有hữu 無vô 無vô 故cố 有hữu 無vô 不bất 二nhị 。 初sơ 句cú 約ước 顯hiển 。 後hậu 有hữu 無vô 形hình 奪đoạt 下hạ 約ước 遮già 。 餘dư 義nghĩa 玄huyền 中trung 已dĩ 具cụ 其kỳ 相tương/tướng 。 疏sớ/sơ 初sơ 三tam 作tác 生sanh 無vô 自tự 性tánh 性tánh 觀quán 者giả 。 即tức 第đệ 二nhị 依y 他tha 上thượng 無vô 性tánh 也dã 。 即tức 唯duy 識thức 云vân 次thứ 無vô 自tự 然nhiên 性tánh 。 然nhiên 三tam 無vô 性tánh 名danh 。 須Tu 彌Di 偈kệ 品phẩm 文văn 中trung 已dĩ 有hữu 。 今kim 復phục 略lược 釋thích 。 謂vị 法pháp 從tùng 緣duyên 無vô 自tự 然nhiên 生sanh 性tánh 。 故cố 上thượng 生sanh 無vô 自tự 性tánh 即tức 是thị 所sở 無vô 。 下hạ 一nhất 性tánh 字tự 是thị 無vô 性tánh 性tánh 。 謂vị 無vô 自tự 然nhiên 生sanh 。 之chi 自tự 性tánh 為vi 其kỳ 性tánh 。 故cố 言ngôn 勝thắng 義nghĩa 無vô 自tự 性tánh 性tánh 者giả 。 即tức 第đệ 三tam 無vô 性tánh 勝thắng 義nghĩa 。 自tự 性tánh 即tức 是thị 所sở 無vô 。 下hạ 一nhất 性tánh 字tự 義nghĩa 同đồng 於ư 前tiền 。 顯hiển 無vô 彼bỉ 勝thắng 義nghĩa 之chi 性tánh 為vi 其kỳ 性tánh 故cố 。 勝thắng 義nghĩa 即tức 是thị 圓viên 成thành 。 圓viên 成thành 即tức 是thị 真Chân 如Như 。 故cố 唯duy 識thức 云vân 。 此thử 諸chư 法pháp 勝thắng 義nghĩa 。 亦diệc 即tức 是thị 真Chân 如Như 。 常thường 如như 其kỳ 性tánh 故cố 。 即tức 唯duy 識thức 實thật 性tánh 。 言ngôn 相tướng 無vô 自tự 性tánh 性tánh 者giả 。 即tức 第đệ 一nhất 無vô 性tánh 。 謂vị 遍biến 計kế 之chi 相tướng 。 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 如như 繩thằng 上thượng 蛇xà 。 下hạ 一nhất 性tánh 字tự 是thị 第đệ 一nhất 性tánh 。 以dĩ 相tương/tướng 無vô 自tự 性tánh 而nhi 為vi 其kỳ 性tánh 故cố 。 疏sớ/sơ 初sơ 句cú 果quả 空không 。 謂vị 緣duyên 生sanh 果quả 法pháp 非phi 先tiên 有hữu 體thể 等đẳng 者giả 。 即tức 中trung 論luận 先tiên 有hữu 先tiên 無vô 門môn 觀quán 也dã 。 然nhiên 亦diệc 名danh 奪đoạt 破phá 。 於ư 中trung 先tiên 奪đoạt 破phá 其kỳ 所sở 計kế 先tiên 有hữu 。 總tổng 舉cử 諸chư 宗tông 世thế 性tánh 。 微vi 塵trần 即tức 是thị 外ngoại 道đạo 。 及cập 未vị 來lai 藏tạng 即tức 一nhất 切thiết 有hữu 部bộ 。 因nhân 緣duyên 通thông 大đại 小Tiểu 乘Thừa 約ước 相tương/tướng 。 心tâm 識thức 即tức 唯duy 識thức 。 唯duy 心tâm 所sở 現hiện 。 若nhược 執chấp 定định 有hữu 皆giai 為vi 所sở 遣khiển 。 從tùng 若nhược 有hữu 來lai 處xứ 下hạ 。 縱túng/tung 破phá 。 鳥điểu 來lai 棲tê 樹thụ 即tức 中trung 論luận 青thanh 目mục 釋thích 無vô 來lai 文văn 。 謂vị 先tiên 有hữu 鳥điểu 而nhi 來lai 就tựu 樹thụ 。 可khả 名danh 為vi 來lai 。 今kim 從tùng 無vô 之chi 有hữu 曰viết 生sanh 。 曾tằng 何hà 先tiên 有hữu 。 疏sớ/sơ 次thứ 句cú 因nhân 空không 者giả 。 即tức 經kinh 亦diệc 無vô 能năng 作tác 者giả 。 能năng 作tác 是thị 因nhân 。 因nhân 者giả 即tức 我ngã 也dã 。 亦diệc 即tức 牒điệp 辭từ 則tắc 通thông 於ư 法pháp 。 瑜du 伽già 論luận 云vân 。 順thuận 益ích 是thị 因nhân 義nghĩa 。 謂vị 無vô 常thường 法pháp 為vi 因nhân 。 無vô 有hữu 常thường 法pháp 能năng 為vi 法pháp 因nhân 。 又hựu 雖tuy 無vô 常thường 法pháp 為vi 無vô 常thường 因nhân 。 然nhiên 與dữ 他tha 性tánh 為vi 因nhân 。 亦diệc 與dữ 後hậu 自tự 性tánh 為vi 因nhân 。 非phi 即tức 此thử 剎sát 那na 。 從tùng 既ký 無vô 有hữu 果quả 下hạ 破phá 也dã 。 即tức 相tương 待đãi 門môn 破phá 可khả 知tri 。 從tùng 又hựu 世thế 性tánh 等đẳng 亦diệc 是thị 妄vọng 計kế 因nhân 緣duyên 有hữu 故cố 者giả 。 亦diệc 因nhân 緣duyên 門môn 。 因nhân 緣duyên 無vô 性tánh 故cố 。 亦diệc 無vô 體thể 門môn 。 但đãn 有hữu 妄vọng 計kế 。 無vô 實thật 體thể 故cố 。 疏sớ/sơ 又hựu 初sơ 句cú 不bất 自tự 生sanh 等đẳng 者giả 。 上thượng 之chi 四tứ 句cú 各các 別biệt 門môn 破phá 。 今kim 通thông 用dụng 因nhân 緣duyên 門môn 。 以dĩ 四tứ 開khai 破phá 略lược 無vô 無vô 因nhân 。 中trung 觀quán 論luận 云vân 。 諸chư 法pháp 不bất 自tự 生sanh 。 亦diệc 不bất 從tùng 他tha 生sanh 。 不bất 共cộng 不bất 無vô 因nhân 。 是thị 故cố 知tri 無vô 生sanh 。 而nhi 雜tạp 集tập 論luận 二nhị 門môn 釋thích 之chi 。 一nhất 云vân 不bất 自tự 生sanh 者giả 。 謂vị 一nhất 切thiết 法pháp 。 非phi 自tự 所sở 作tác 。 彼bỉ 未vị 生sanh 時thời 。 無vô 自tự 性tánh 故cố 。 不bất 從tùng 他tha 生sanh 者giả 。 謂vị 彼bỉ 法pháp 緣duyên 非phi 作tác 者giả 故cố 。 不bất 從tùng 共cộng 生sanh 者giả 。 謂vị 即tức 由do 此thử 二nhị 種chủng 因nhân 故cố 非phi 不bất 自tự 作tác 他tha 作tác 故cố 。 不bất 無vô 因nhân 生sanh 者giả 。 緣duyên 望vọng 眾chúng 生sanh 有hữu 功công 能năng 故cố 。 二nhị 又hựu 因nhân 緣duyên 互hỗ 奪đoạt 。 釋thích 云vân 自tự 種chủng 有hữu 故cố 不bất 從tùng 他tha 等đẳng 。 次thứ 後hậu 當đương 釋thích 。 疏sớ/sơ 又hựu 初sơ 句cú 非phi 先tiên 有hữu 等đẳng 者giả 。 前tiền 來lai 唯duy 初sơ 句cú 用dụng 先tiên 有hữu 門môn 。 今kim 通thông 三tam 句cú 皆giai 用dụng 先tiên 有hữu 先tiên 無vô 門môn 。 中trung 論luận 因nhân 緣duyên 品phẩm 云vân 。 果quả 先tiên 於ư 緣duyên 中trung 。 有hữu 無vô 俱câu 不bất 可khả 。 先tiên 無vô 為vi 誰thùy 緣duyên 。 先tiên 有hữu 何hà 用dụng 緣duyên 。 影ảnh 公công 云vân 。 因nhân 中trung 先tiên 有hữu 則tắc 可khả 境cảnh 界giới 在tại 六lục 根căn 。 因nhân 中trung 先tiên 無vô 則tắc 因nhân 同đồng 非phi 因nhân 。 因nhân 同đồng 非phi 因nhân 則tắc 可khả 鑽toàn 氷băng 出xuất 火hỏa 。 境cảnh 界giới 在tại 六lục 根căn 則tắc 可khả 湯thang 中trung 求cầu 氷băng 。 若nhược 亦diệc 有hữu 亦diệc 無vô 。 則tắc 具cụ 上thượng 二nhị 過quá 。 其kỳ 第đệ 四tứ 句cú 乃nãi 非phi 此thử 門môn 。 故cố 中trung 論luận 云vân 。 若nhược 果quả 非phi 有hữu 生sanh 。 亦diệc 復phục 非phi 無vô 。 生sanh 亦diệc 非phi 有hữu 無vô 生sanh 何hà 得đắc 言ngôn 有hữu 緣duyên 。 疏sớ/sơ 次thứ 偈kệ 以dĩ 無vô 生sanh 釋thích 無vô 滅diệt 。 略lược 有hữu 三tam 義nghĩa 者giả 。 一nhất 是thị 無vô 體thể 門môn 。 二nhị 相tương 待đãi 門môn 。 三tam 因nhân 緣duyên 門môn 。 疏sớ/sơ 經Kinh 云vân 無vô 生sanh 即tức 是thị 佛Phật 者giả 。 正chánh 是thị 大đại 品phẩm 法pháp 尚thượng 答đáp 常thường 啼đề 云vân 。 諸chư 法pháp 如như 即tức 是thị 佛Phật 。 諸chư 法pháp 無vô 生sanh 。 即tức 是thị 佛Phật 等đẳng 。 下hạ 句cú 既ký 云vân 斯tư 人nhân 見kiến 如Như 來Lai 。 即tức 無vô 生sanh 是thị 佛Phật 義nghĩa 耳nhĩ 。 須Tu 彌Di 頂đảnh 上thượng 偈kệ 讚tán 品phẩm 。 一nhất 切thiết 慧tuệ 菩Bồ 薩Tát 云vân 。 一nhất 切thiết 法pháp 無vô 生sanh 。 一nhất 切thiết 法pháp 無vô 滅diệt 。 若nhược 能năng 如như 是thị 解giải 。 諸chư 佛Phật 常thường 現hiện 前tiền 。 疏sớ/sơ 論luận 云vân 若nhược 見kiến 因nhân 緣duyên 法pháp 等đẳng 者giả 。 即tức 中trung 論luận 四Tứ 諦Đế 品phẩm 末mạt 云vân 。 是thị 故cố 經Kinh 中trung 。 說thuyết 若nhược 見kiến 因nhân 緣duyên 。 法pháp 則tắc 為vi 能năng 見kiến 佛Phật 。 見kiến 苦Khổ 集Tập 滅Diệt 道Đạo 。 而nhi 論luận 引dẫn 經kinh 即tức 智trí 嚴nghiêm 經kinh 。 至chí 第đệ 十thập 菩Bồ 薩Tát 。 當đương 具cụ 引dẫn 之chi 。 疏sớ/sơ 各các 含hàm 二nhị 義nghĩa 故cố 致trí 兼kiêm 言ngôn 者giả 。 釋thích 上thượng 兼kiêm 修tu 之chi 言ngôn 。 而nhi 云vân 各các 者giả 。 正chánh 取thủ 上thượng 半bán 觀quán 相tương/tướng 。 下hạ 半bán 觀quán 益ích 。 為vi 各các 二nhị 義nghĩa 。 即tức 依y 他tha 圓viên 成thành 如như 下hạ 疏sớ/sơ 列liệt 。 而nhi 下hạ 遣khiển 能năng 亦diệc 含hàm 依y 圓viên 故cố 。 此thử 各các 言ngôn 兼kiêm 於ư 能năng 所sở 方phương 順thuận 二nhị 偈kệ 兼kiêm 修tu 之chi 言ngôn 。 疏sớ/sơ 一nhất 者giả 成thành 前tiền 下hạ 。 別biệt 示thị 二nhị 義nghĩa 之chi 相tướng 。 此thử 即tức 依y 他tha 中trung 義nghĩa 也dã 。 先tiên 明minh 觀quán 相tương/tướng 。 由do 前tiền 偈kệ 遣khiển 能năng 相tương/tướng 四tứ 相tương/tướng 。 略lược 舉cử 生sanh 滅diệt 已dĩ 含hàm 住trụ 異dị 。 此thử 偈kệ 遣khiển 所sở 相tương/tướng 色sắc 心tâm 法pháp 體thể 。 由do 四tứ 相tương/tướng 相tương/tướng 成thành 其kỳ 有hữu 為vi 。 當đương 法pháp 緣duyên 生sanh 故cố 無vô 自tự 性tánh 。 觀quán 益ích 可khả 知tri 。


疏sớ/sơ 。 二nhị 無vô 生sanh 真chân 性tánh 下hạ 。 即tức 兼kiêm 修tu 勝thắng 義nghĩa 無vô 性tánh 義nghĩa 也dã 。 疏sớ/sơ 後hậu 偈kệ 遣khiển 能năng 觀quán 者giả 。 然nhiên 此thử 疏sớ/sơ 中trung 二nhị 義nghĩa 亦diệc 通thông 前tiền 依y 圓viên 。 前tiền 義nghĩa 依y 他tha 圓viên 成thành 。 俱câu 無vô 所sở 了liễu 。 後hậu 義nghĩa 依y 圓viên 。 皆giai 無vô 能năng 了liễu 。 皆giai 由do 即tức 性tánh 即tức 無vô 性tánh 故cố 。 故cố 疏sớ/sơ 結kết 云vân 能năng 所sở 雙song 亡vong 。 即tức 正chánh 結kết 上thượng 二nhị 義nghĩa 也dã 。 亦diệc 通thông 結kết 上thượng 二nhị 偈kệ 能năng 所sở 。 疏sớ/sơ 不bất 了liễu 國quốc 等đẳng 依y 他tha 謂vị 為vi 現hiện 見kiến 者giả 。 而nhi 言ngôn 等đẳng 者giả 國quốc 即tức 共cộng 業nghiệp 緣duyên 生sanh 。 以dĩ 後hậu 偈kệ 總tổng 結kết 云vân 世thế 間gian 國quốc 土thổ 性tánh 。 世thế 間gian 之chi 言ngôn 通thông 有hữu 情tình 世thế 間gian 故cố 致trí 等đẳng 言ngôn 。 言ngôn 謂vị 為vi 現hiện 見kiến 者giả 。 以dĩ 中trung 論luận 內nội 小Tiểu 乘Thừa 被bị 破phá 。 皆giai 悉tất 救cứu 云vân 世thế 間gian 現hiện 見kiến 故cố 。 意ý 云vân 。 不bất 合hợp 與dữ 世thế 間gian 相tương 違vi 。 又hựu 佛Phật 言ngôn 。 世thế 智trí 說thuyết 有hữu 我ngã 亦diệc 說thuyết 有hữu 世thế 智trí 說thuyết 無vô 我ngã 亦diệc 說thuyết 無vô 。 今kim 現hiện 見kiến 有hữu 國quốc 等đẳng 諸chư 法pháp 。 豈khởi 得đắc 言ngôn 無vô 。 故cố 引dẫn 晉tấn 經Kinh 云vân 當đương 知tri 由do 所sở 生sanh 。 所sở 生sanh 即tức 現hiện 故cố 見kiến 國quốc 等đẳng 。 第đệ 四tứ 菩Bồ 薩Tát 可khả 知tri 。 第đệ 五ngũ 菩Bồ 薩Tát 。 疏sớ/sơ 後hậu 偈kệ 顯hiển 智trí 從tùng 生sanh 下hạ 。 疏sớ/sơ 文văn 有hữu 三tam 。 一nhất 案án 經kinh 釋thích 。 二nhị 會hội 實thật 義nghĩa 。 三tam 若nhược 準chuẩn 晉tấn 下hạ 會hội 晉tấn 經kinh 。 今kim 初sơ 有hữu 二nhị 意ý 。 前tiền 意ý 中trung 云vân 。 猶do 搴# 芙phù 蓉dung 於ư 深thâm 水thủy 即tức 顯hiển 所sở 應ưng 。 而nhi 於ư 木mộc 末mạt 。 非phi 所sở 應ưng 也dã 。 即tức 楚sở 詞từ 意ý 。 彼bỉ 云vân 搴# 芙phù 蓉dung 於ư 木mộc 末mạt 。 此thử 明minh 不bất 應ưng 也dã 。 疏sớ/sơ 二nhị 者giả 成thành 後hậu 智trí 從tùng 自tự 種chủng 熏huân 習tập 而nhi 生sanh 者giả 。 於ư 中trung 有hữu 二nhị 。 先tiên 正chánh 釋thích 。 後hậu 釋thích 難nan 會hội 通thông 。 前tiền 中trung 謂vị 由do 本bổn 有hữu 無vô 漏lậu 種chủng 子tử 。 與dữ 多đa 聞văn 熏huân 習tập 和hòa 合hợp 。 而nhi 生sanh 無vô 漏lậu 智trí 故cố 。 依y 唯duy 識thức 論luận 本bổn 有hữu 新tân 熏huân 。 三tam 師sư 異dị 說thuyết 。 第đệ 一nhất 護hộ 月nguyệt 等đẳng 師sư 唯duy 立lập 本bổn 有hữu 。 故cố 論luận 云vân 。 有hữu 義nghĩa 一nhất 切thiết 種chủng 子tử 。 皆giai 悉tất 性tánh 有hữu 不bất 從tùng 熏huân 生sanh 。 由do 熏huân 習tập 力lực 但đãn 可khả 增tăng 長trưởng 。 第đệ 二nhị 難Nan 陀Đà 唯duy 立lập 新tân 熏huân 。 故cố 論luận 云vân 。 有hữu 義nghĩa 種chủng 子tử 皆giai 熏huân 故cố 生sanh 。 所sở 熏huân 能năng 熏huân 俱câu 無vô 始thỉ 有hữu 故cố 。 諸chư 種chủng 子tử 無vô 始thỉ 成thành 就tựu 。 第đệ 三tam 護hộ 法Pháp 正chánh 義nghĩa 。 論luận 云vân 。 有hữu 義nghĩa 種chủng 子tử 各các 有hữu 二nhị 類loại 。 一nhất 者giả 本bổn 有hữu 。 二nhị 者giả 始thỉ 起khởi 。 乃nãi 至chí 云vân 。 由do 此thử 應ưng 信tín 有hữu 諸chư 有hữu 情tình 無vô 始thỉ 時thời 來lai 。 有hữu 無vô 漏lậu 種chủng 。 不bất 由do 熏huân 習tập 法pháp 爾nhĩ 成thành 就tựu 。 又hựu 云vân 。 其kỳ 聞văn 熏huân 習tập 非phi 唯duy 有hữu 漏lậu 。 聞văn 正Chánh 法Pháp 時thời 。 亦diệc 熏huân 本bổn 有hữu 無vô 漏lậu 種chủng 子tử 令linh 漸tiệm 增tăng 盛thịnh 。 展triển 轉chuyển 乃nãi 至chí 。 生sanh 出xuất 世thế 心tâm 。 釋thích 曰viết 。 出xuất 世thế 心tâm 者giả 即tức 是thị 見kiến 道đạo 。 其kỳ 第đệ 三tam 義nghĩa 正chánh 同đồng 瑜du 伽già 三tam 十thập 五ngũ 種chủng 性tánh 品phẩm 。 論luận 云vân 。 云vân 何hà 種chủng 性tánh 。 謂vị 略lược 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 本bổn 性tánh 住trụ 種chủng 性tánh 。 二nhị 習tập 所sở 成thành 性tánh 。 住trụ 種chủng 性tánh 者giả 。 謂vị 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 六lục 處xứ 殊thù 勝thắng 。 有hữu 如như 是thị 相tướng 。 從tùng 無vô 始thỉ 世thế 。 展triển 轉chuyển 傳truyền 來lai 法pháp 爾nhĩ 所sở 得đắc 。 名danh 本bổn 性tánh 住trụ 種chủng 性tánh 。 今kim 疏sớ/sơ 云vân 熏huân 習tập 即tức 是thị 新tân 熏huân 自tự 種chủng 而nhi 生sanh 者giả 。 熏huân 但đãn 熏huân 舊cựu 無vô 別biệt 新tân 成thành 。 疏sớ/sơ 若nhược 爾nhĩ 何hà 以dĩ 經kinh 言ngôn 下hạ 。 第đệ 二nhị 釋thích 難nan 會hội 通thông 。 有hữu 兩lưỡng 重trọng/trùng 難nạn/nan 。 初sơ 即tức 引dẫn 淨tịnh 名danh 第đệ 二nhị 佛Phật 道Đạo 品phẩm 難nạn/nan 因nhân 。 淨tịnh 名danh 問vấn 文Văn 殊Thù 言ngôn 。 何hà 等đẳng 為vi 如Như 來Lai 種chủng 。


文Văn 殊Thù 師Sư 利Lợi 言ngôn 。 有hữu 身thân 為vi 種chủng 。 無vô 明minh 有hữu 愛ái 為vi 種chủng 。 四tứ 顛điên 倒đảo 為vi 種chủng 。 五ngũ 蓋cái 為vi 種chủng 。 六lục 入nhập 為vi 種chủng 。 七thất 識thức 處xứ 為vi 種chủng 。 八bát 邪tà 法pháp 為vi 種chủng 。 九cửu 惱não 處xứ 為vi 種chủng 。 十thập 不bất 善thiện 道đạo 為vi 種chủng 。 以dĩ 要yếu 言ngôn 之chi 。 六lục 十thập 二nhị 見kiến 。 及cập 一nhất 切thiết 煩phiền 惱não 。 皆giai 是thị 佛Phật 種chủng 。 何hà 謂vị 也dã 。


答đáp 曰viết 。

若nhược 見kiến 無vô 為vi 。 入nhập 正chánh 位vị 者giả 。 不bất 能năng 復phục 發phát 。 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 譬thí 如như 高cao 原nguyên 陸lục 地địa 。 不bất 生sanh 蓮liên 華hoa 。 卑ty 濕thấp 淤ứ 泥nê 。 乃nãi 生sanh 是thị 華hoa 。 如như 是thị 見kiến 無vô 為vi 。 入nhập 正chánh 位vị 者giả 。 終chung 不bất 復phục 能năng 。 生sanh 於ư 佛Phật 法Pháp 。 煩phiền 惱não 泥nê 中trung 。 乃nãi 有hữu 眾chúng 生sanh 。 起khởi 佛Phật 法Pháp 耳nhĩ 。 今kim 疏sớ/sơ 引dẫn 此thử 以dĩ 為vi 難nạn/nan 耳nhĩ 。 又hựu 入nhập 大Đại 乘Thừa 論luận 第đệ 一nhất 引dẫn 龍long 樹thụ 偈kệ 云vân 。 不bất 從tùng 虛hư 空không 有hữu 。 亦diệc 非phi 地địa 種chủng 生sanh 。 但đãn 從tùng 煩phiền 惱não 中trung 。 而nhi 證chứng 成thành 菩Bồ 提Đề 。 皆giai 此thử 義nghĩa 也dã 。 疏sớ/sơ 此thử 說thuyết 在tại 纏triền 下hạ 疏sớ/sơ 答đáp 。 然nhiên 約ước 彼bỉ 經kinh 文văn 見kiến 無vô 為vi 入nhập 正chánh 位vị 者giả 。 不bất 生sanh 佛Phật 法Pháp 。 則tắc 已dĩ 入nhập 見kiến 道đạo 便tiện 不bất 能năng 發phát 。 若nhược 約ước 迦Ca 葉Diếp 領lãnh 解giải 云vân 。 如như 是thị 聲Thanh 聞Văn 。 諸chư 結kết 斷đoạn 者giả 。 於ư 佛Phật 法Pháp 中trung 。 無vô 所sở 復phục 益ích 。 則tắc 諸chư 凡phàm 夫phu 地địa 前tiền 菩Bồ 薩Tát 。 有hữu 諸chư 煩phiền 惱não 增tăng 修tu 對đối 治trị 。 成thành 諸chư 度Độ 門môn 得đắc 為vi 佛Phật 種chủng 。 若nhược 已dĩ 斷đoạn 結kết 不bất 可khả 得đắc 。 為vi 一Nhất 切Thiết 智Trí 因nhân 。 故cố 諸chư 菩Bồ 薩Tát 留lưu 惑hoặc 潤nhuận 生sanh 以dĩ 至chí 惑hoặc 盡tận 。 故cố 攝nhiếp 論luận 云vân 。 煩phiền 惱não 伏phục 不bất 起khởi 。 如như 毒độc 咒chú 所sở 害hại 。 留lưu 惑hoặc 至chí 惑hoặc 盡tận 證chứng 。 佛Phật 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 此thử 是thị 經Kinh 之chi 顯hiển 意ý 。 今kim 疏sớ/sơ 所sở 明minh 乃nãi 是thị 經Kinh 之chi 密mật 意ý 。 而nhi 是thị 勝thắng 鬘man 楞lăng 伽già 等đẳng 義nghĩa 。 故cố 云vân 在tại 纏triền 如Như 來Lai 藏tạng 。 煩phiền 惱não 如như 泥nê 。 覆phú 於ư 二nhị 藏tạng 。 然nhiên 大đại 智trí 自tự 從tùng 所sở 藏tạng 不bất 空không 。 大đại 智trí 光quang 明minh 。 遍biến 照chiếu 法Pháp 界Giới 義nghĩa 生sanh 故cố 。 二nhị 相tương/tướng 亦diệc 異dị 疏sớ/sơ 若nhược 爾nhĩ 。 煩phiền 惱não 即tức 菩Bồ 提Đề 。 復phục 云vân 何hà 通thông 。 即tức 第đệ 二nhị 重trọng/trùng 難nạn/nan 。 既ký 言ngôn 即tức 者giả 。 則tắc 不bất 得đắc 云vân 二nhị 事sự 別biệt 也dã 。 謂vị 迷mê 真chân 起khởi 妄vọng 說thuyết 為vi 煩phiền 惱não 。 妄vọng 體thể 即tức 真chân 元nguyên 是thị 佛Phật 種chủng 。 無vô 行hành 經Kinh 云vân 。 婬dâm 欲dục 即tức 是thị 道đạo 。 恚khuể 癡si 亦diệc 復phục 然nhiên 等đẳng 。 疏sớ/sơ 約ước 體thể 性tánh 故cố 下hạ 。 疏sớ/sơ 答đáp 上thượng 難nan 有hữu 其kỳ 二nhị 意ý 。 一nhất 約ước 體thể 性tánh 者giả 。 煩phiền 惱não 性tánh 即tức 菩Bồ 提Đề 。 非phi 約ước 相tương/tướng 也dã 。 故cố 淨tịnh 名danh 云vân 。 煩phiền 惱não 是thị 道Đạo 場Tràng 。 知tri 如như 實thật 故cố 。 無vô 行hành 經Kinh 云vân 。 貪tham 欲dục 及cập 瞋sân 恚khuể 。 無vô 有hữu 能năng 得đắc 者giả 。 是thị 法pháp 皆giai 如như 空không 。 知tri 是thị 即tức 成thành 佛Phật 。 故cố 知tri 煩phiền 惱não 實thật 性tánh 即tức 菩Bồ 提Đề 耳nhĩ 。 亦diệc 就tựu 相tương/tướng 明minh 二nhị 事sự 不bất 一nhất 。 二nhị 云vân 約ước 所sở 迷mê 故cố 者giả 。 即tức 第đệ 二nhị 義nghĩa 也dã 。 謂vị 迷mê 真chân 起khởi 妄vọng 。 離ly 真chân 則tắc 無vô 能năng 迷mê 妄vọng 心tâm 。 故cố 云vân 即tức 菩Bồ 提Đề 耳nhĩ 。 真chân 即tức 性tánh 淨tịnh 菩Bồ 提Đề 。 如như 波ba 與dữ 濕thấp 雙song 喻dụ 上thượng 二nhị 。 濕thấp 是thị 波ba 性tánh 。 波ba 是thị 濕thấp 相tương/tướng 。 動động 濕thấp 成thành 波ba 是thị 波ba 所sở 依y 。 能năng 所sở 不bất 同đồng 故cố 非phi 一nhất 也dã 。 疏sớ/sơ 然nhiên 實thật 義nghĩa 者giả 。 下hạ 第đệ 二nhị 會hội 實thật 義nghĩa 通thông 會hội 兩lưỡng 章chương 方phương 顯hiển 中trung 道đạo 。 正chánh 通thông 煩phiền 惱não 即tức 菩Bồ 提Đề 難nạn/nan 。 是thị 顯hiển 真chân 妄vọng 交giao 徹triệt 之chi 義nghĩa 。 雖tuy 說thuyết 三tam 門môn 義nghĩa 含hàm 四tứ 句cú 。 謂vị 初sơ 二nhị 門môn 峙trĩ 立lập 依y 理lý 成thành 事sự 則tắc 唯duy 妄vọng 非phi 真chân 。 事sự 能năng 顯hiển 理lý 即tức 唯duy 真chân 非phi 妄vọng 。 故cố 各các 峙trĩ 立lập 。 從tùng 若nhược 說thuyết 一nhất 者giả 下hạ 。 明minh 此thử 二nhị 章chương 正chánh 為vi 破phá 病bệnh 。 若nhược 據cứ 菩Bồ 薩Tát 二nhị 皆giai 會hội 中trung 。 又hựu 此thử 章chương 則tắc 二nhị 門môn 峙trĩ 立lập 。 後hậu 章chương 則tắc 二nhị 相tương/tướng 寂tịch 然nhiên 。 故cố 合hợp 此thử 二nhị 非phi 即tức 非phi 離ly 。 言ngôn 若nhược 說thuyết 一nhất 者giả 則tắc 離ly 之chi 令linh 異dị 者giả 。 謂vị 有hữu 問vấn 言ngôn 。 萬vạn 法pháp 即tức 真chân 一nhất 如như 無vô 異dị 。 故cố 妄vọng 即tức 真chân 。 有hữu 何hà 過quá 耶da 。 答đáp 略lược 有hữu 三tam 過quá 。 一nhất 能năng 依y 即tức 是thị 所sở 依y 。 謂vị 依y 真chân 有hữu 妄vọng 。 如như 依y 水thủy 有hữu 波ba 。 今kim 妄vọng 即tức 是thị 真chân 便tiện 無vô 能năng 依y 。 以dĩ 無vô 能năng 依y 亦diệc 失thất 所sở 依y 。 則tắc 生sanh 滅diệt 真Chân 如Như 二nhị 俱câu 不bất 立lập 。 二nhị 者giả 二nhị 既ký 不bất 異dị 亦diệc 失thất 真chân 妄vọng 。 以dĩ 妄vọng 即tức 真chân 故cố 無vô 妄vọng 。 無vô 妄vọng 對đối 何hà 說thuyết 真chân 。 三tam 者giả 亦diệc 失thất 真chân 假giả 二nhị 門môn 。 若nhược 別biệt 則tắc 三tam 義nghĩa 俱câu 成thành 。 如như 金kim 與dữ 嚴nghiêm 具cụ 。 波ba 之chi 與dữ 水thủy 。 動động 濕thấp 體thể 相tướng 二nhị 俱câu 不bất 同đồng 。 能năng 依y 所sở 依y 各các 有hữu 三tam 義nghĩa 呰tử 不bất 雜tạp 亂loạn 。 疏sớ/sơ 若nhược 云vân 異dị 者giả 合hợp 之chi 令linh 同đồng 者giả 下hạ 章chương 云vân 。 如như 金kim 與dữ 金kim 色sắc 其kỳ 性tánh 無vô 差sai 別biệt 等đẳng 。 疏sớ/sơ 諸chư 識thức 身thân 下hạ 釋thích 。 此thử 有hữu 四tứ 意ý 。 一nhất 眼nhãn 唯duy 見kiến 色sắc 。 耳nhĩ 唯duy 聞văn 聲thanh 等đẳng 。 二nhị 緣duyên 會hội 不bất 同đồng 者giả 。 眼nhãn 以dĩ 色sắc 等đẳng 而nhi 為vi 緣duyên 故cố 。 耳nhĩ 用dụng 聲thanh 等đẳng 而nhi 為vi 緣duyên 故cố 。 三tam 眼nhãn 無vô 耳nhĩ 用dụng 者giả 。 對đối 於ư 果quả 位vị 互hỗ 用dụng 而nhi 說thuyết 。 初sơ 意ý 顯hiển 自tự 。 此thử 意ý 遮già 他tha 。 四tứ 又hựu 此thử 眼nhãn 識thức 不bất 合hợp 餘dư 根căn 者giả 。 亦diệc 對đối 六lục 根căn 互hỗ 用dụng 義nghĩa 說thuyết 以dĩ 互hỗ 用dụng 義nghĩa 。 或hoặc 言ngôn 眼nhãn 根căn 發phát 於ư 眼nhãn 識thức 。 而nhi 了liễu 六lục 境cảnh 。 餘dư 根căn 亦diệc 爾nhĩ 。 即tức 第đệ 三tam 意ý 對đối 之chi 。 二nhị 或hoặc 言ngôn 眼nhãn 根căn 能năng 發phát 六lục 識thức 以dĩ 了liễu 六lục 境cảnh 。 此thử 意ý 對đối 之chi 。 此thử 識thức 不bất 合hợp 餘dư 根căn 。 此thử 根căn 亦diệc 不bất 發phát 餘dư 識thức 。 更cánh 有hữu 說thuyết 言ngôn 。 言ngôn 互hỗ 用dụng 者giả 。 眼nhãn 根căn 發phát 耳nhĩ 識thức 而nhi 能năng 嗅khứu 於ư 香hương 等đẳng 。 亦diệc 不bất 出xuất 上thượng 之chi 二nhị 意ý 。 從tùng 識thức 身thân 同đồng 識thức 下hạ 結kết 其kỳ 不bất 同đồng 。 疏sớ/sơ 二nhị 功công 能năng 不bất 等đẳng 下hạ 。 先tiên 法pháp 說thuyết 後hậu 舉cử 二nhị 喻dụ 。 皆giai 明minh 不bất 等đẳng 。 此thử 亦diệc 生sanh 公công 十thập 四tứ 科khoa 善thiện 不bất 受thọ 報báo 義nghĩa 。 彼bỉ 問vấn 云vân 。 善thiện 惡ác 相tướng 傾khuynh 其kỳ 猶do 明minh 闇ám 不bất 並tịnh 。 云vân 何hà 言ngôn 萬vạn 善thiện 理lý 同đồng 惡ác 異dị 各các 有hữu 限hạn 域vực 耶da 。 答đáp 明minh 闇ám 雖tuy 相tương/tướng 傾khuynh 。 而nhi 理lý 實thật 天thiên 絕tuyệt 。 明minh 能năng 滅diệt 闇ám 故cố 無vô 闇ám 而nhi 不bất 滅diệt 。 所sở 以dĩ 一nhất 爝# 之chi 火hỏa 。 與dữ 巨cự 澤trạch 火hỏa 同đồng 。 闇ám 不bất 能năng 滅diệt 明minh 。 以dĩ 其kỳ 理lý 盡tận 闇ám 質chất 故cố 也dã 。 思tư 之chi 可khả 知tri 。 第đệ 六lục 菩Bồ 薩Tát 。 疏sớ/sơ 二nhị 章chương 相tương 接tiếp 顯hiển 非phi 即tức 離ly 亦diệc 互hỗ 相tương 成thành 者giả 。 非phi 即tức 離ly 義nghĩa 已dĩ 如như 上thượng 明minh 。 言ngôn 互hỗ 相tương 成thành 者giả 。 由do 非phi 即tức 故cố 方phương 成thành 不bất 離ly 等đẳng 。 故cố 有hữu 問vấn 言ngôn 。 若nhược 言ngôn 不bất 一nhất 者giả 。 即tức 應ưng 離ly 於ư 金kim 別biệt 有hữu 器khí 體thể 。 若nhược 異dị 金kim 有hữu 體thể 者giả 。 即tức 應ưng 與dữ 金kim 不bất 異dị 。 以dĩ 同đồng 金kim 有hữu 體thể 。 無vô 差sai 別biệt 故cố 。 言ngôn 無vô 差sai 別biệt 者giả 。 一nhất 種chủng 有hữu 體thể 故cố 。 答đáp 只chỉ 由do 不bất 異dị 方phương 得đắc 不bất 一nhất 。 何hà 者giả 。 若nhược 異dị 即tức 妄vọng 自tự 有hữu 體thể 不bất 依y 真chân 立lập 。 不bất 依y 真chân 故cố 即tức 不bất 得đắc 有hữu 妄vọng 。 今kim 有hữu 妄vọng 者giả 。 由do 不bất 異dị 故cố 得đắc 成thành 不bất 一nhất 以dĩ 妄vọng 無vô 自tự 體thể 故cố 妄vọng 依y 真chân 成thành 。 以dĩ 妄vọng 成thành 故cố 與dữ 真chân 不bất 一nhất 。 如như 波ba 依y 水thủy 。 由do 不bất 異dị 水thủy 遂toại 得đắc 成thành 波ba 。 以dĩ 波ba 成thành 故cố 與dữ 濕thấp 不bất 一nhất 。 此thử 上thượng 即tức 以dĩ 不bất 異dị 成thành 不bất 一nhất 也dã 。 言ngôn 不bất 一nhất 成thành 不bất 異dị 者giả 。 即tức 如như 上thượng 章chương 。 由do 有hữu 能năng 依y 所sở 依y 故cố 。 得đắc 交giao 徹triệt 不bất 異dị 。 如như 有hữu 波ba 故cố 說thuyết 波ba 即tức 濕thấp 。 由do 有hữu 濕thấp 故cố 說thuyết 水thủy 即tức 波ba 等đẳng 。 疏sớ/sơ 然nhiên 其kỳ 能năng 喻dụ 不bất 離ly 諸chư 法pháp 者giả 。 如như 云vân 眾chúng 生sanh 非phi 眾chúng 生sanh 。 三tam 世thế 生sanh 滅diệt 。 皆giai 是thị 初sơ 句cú 諸chư 法pháp 中trung 收thu 。 並tịnh 無vô 差sai 別biệt 。 斯tư 則tắc 難nan 見kiến 。 若nhược 就tựu 未vị 來lai 無vô 過quá 去khứ 相tương/tướng 。 則tắc 無vô 相tướng 理lý 照chiếu 然nhiên 易dị 見kiến 故cố 。 喻dụ 色sắc 心tâm 無vô 相tướng 之chi 難nạn/nan 。


疏sớ/sơ 。 此thử 喻dụ 為vi 總tổng 者giả 。 法pháp 非phi 法pháp 言ngôn 該cai 通thông 性tánh 相tướng 及cập 諸chư 法pháp 故cố 。


疏sớ/sơ 。 取thủ 文văn 雖tuy 異dị 義nghĩa 旨chỉ 乃nãi 同đồng 者giả 。 謂vị 若nhược 理lý 若nhược 事sự 若nhược 真chân 若nhược 妄vọng 。 此thử 文văn 乃nãi 異dị 。 互hỗ 相tương 交giao 徹triệt 義nghĩa 旨chỉ 則tắc 齊tề 。 疏sớ/sơ 亦diệc 同đồng 密mật 嚴nghiêm 者giả 。 問vấn 明minh 已dĩ 引dẫn 云vân 。 如Như 來Lai 清thanh 淨tịnh 藏tạng 。 世thế 間gian 阿a 賴lại 耶da 。 如như 金kim 與dữ 指chỉ 環hoàn 展triển 轉chuyển 無vô 差sai 別biệt 。 則tắc 金kim 色sắc 如như 指chỉ 環hoàn 金kim 體thể 即tức 金kim 。 然nhiên 此thử 上thượng 不bất 異dị 總tổng 有hữu 四tứ 句cú 。 一nhất 以dĩ 本bổn 成thành 末mạt 。 本bổn 隱ẩn 末mạt 存tồn 。 此thử 即tức 存tồn 隱ẩn 不bất 異dị 。 即tức 疏sớ/sơ 云vân 以dĩ 妄vọng 無vô 體thể 攬lãm 真chân 而nhi 起khởi 。 則tắc 真chân 無vô 不bất 隱ẩn 唯duy 妄vọng 現hiện 也dã 。 是thị 矣hĩ 。 二nhị 攝nhiếp 末mạt 歸quy 本bổn 。 末mạt 盡tận 本bổn 顯hiển 。 此thử 即tức 顯hiển 滅diệt 明minh 不bất 異dị 。 故cố 疏sớ/sơ 云vân 以dĩ 真chân 體thể 實thật 妄vọng 無vô 不bất 盡tận 唯duy 真chân 現hiện 也dã 。 三tam 攝nhiếp 本bổn 從tùng 末mạt 末mạt 存tồn 。 攝nhiếp 末mạt 歸quy 本bổn 本bổn 顯hiển 。 此thử 則tắc 兩lưỡng 法pháp 俱câu 存tồn 。 但đãn 真chân 妄vọng 有hữu 異dị 。 即tức 有hữu 真chân 有hữu 妄vọng 明minh 不bất 異dị 。 故cố 疏sớ/sơ 云vân 是thị 則tắc 無vô 體thể 之chi 妄vọng 不bất 異dị 體thể 實thật 之chi 真chân 。 故cố 云vân 無vô 有hữu 異dị 也dã 。 四tứ 攝nhiếp 本bổn 從tùng 末mạt 本bổn 隱ẩn 。 是thị 不bất 無vô 義nghĩa 。 攝nhiếp 末mạt 歸quy 本bổn 末mạt 盡tận 。 是thị 不bất 有hữu 義nghĩa 。 此thử 則tắc 不bất 有hữu 不bất 無vô 明minh 不bất 異dị 。 亦diệc 是thị 末mạt 後hậu 二nhị 句cú 。 又hựu 非phi 異dị 故cố 非phi 邊biên 。 不bất 一nhất 故cố 非phi 中trung 非phi 邊biên 。 是thị 無vô 寄ký 法Pháp 界Giới 妙diệu 智trí 所sở 證chứng 湛trạm 然nhiên 常thường 住trụ 。 無vô 所sở 寄ký 也dã 。 又hựu 非phi 一nhất 即tức 非phi 異dị 故cố 。 恆hằng 居cư 邊biên 而nhi 即tức 中trung 等đẳng 。 又hựu 非phi 一nhất 即tức 生sanh 死tử 。 非phi 異dị 即tức 涅Niết 槃Bàn 。 非phi 一nhất 即tức 非phi 異dị 故cố 。 恆hằng 住trụ 生sanh 死tử 即tức 處xứ 涅Niết 槃Bàn 等đẳng 。 然nhiên 其kỳ 法pháp 體thể 圓viên 融dung 無vô 礙ngại 。 上thượng 來lai 所sở 說thuyết 非phi 一nhất 異dị 等đẳng 。 亦diệc 是thị 假giả 言ngôn 故cố 。 前tiền 疏sớ/sơ 云vân 善thiện 須tu 得đắc 意ý 。 以dĩ 法pháp 就tựu 喻dụ 金kim 等đẳng 亦diệc 然nhiên 。 疏sớ/sơ 橫hoạnh/hoành 者giả 異dị 法pháp 相tướng 望vọng 者giả 。 即tức 一nhất 切thiết 差sai 別biệt 法pháp 。 無vô 差sai 別biệt 也dã 。 法pháp 即tức 是thị 善thiện 法Pháp 。 非phi 法pháp 即tức 惡ác 法pháp 。 故cố 百bách 論luận 取thủ 般Bát 若Nhã 意ý 云vân 。 福phước 上thượng 捨xả 何hà 況huống 罪tội 。 以dĩ 金kim 剛cang 云vân 法Pháp 尚thượng 應ưng 捨xả 。 何hà 況huống 非phi 法pháp 。 故cố 以dĩ 非phi 法pháp 而nhi 名danh 為vi 罪tội 。 疏sớ/sơ 又hựu 法pháp 謂vị 有hữu 法pháp 者giả 。 亦diệc 是thị 橫hoạnh/hoành 論luận 有hữu 無vô 相tướng 對đối 。 疏sớ/sơ 故cố 中trung 論luận 下hạ 。 引dẫn 論luận 證chứng 成thành 無vô 法pháp 為vi 非phi 法pháp 也dã 。 即tức 第đệ 三tam 論luận 成thành 壞hoại 品phẩm 頌tụng 云vân 。 從tùng 法pháp 不bất 生sanh 法pháp 。 亦diệc 不bất 生sanh 非phi 法pháp 。 從tùng 非phi 法pháp 。 不bất 生sanh 法pháp 及cập 於ư 非phi 法pháp 。 直trực 釋thích 偈kệ 意ý 。 法pháp 即tức 是thị 有hữu 。 如như 色sắc 心tâm 等đẳng 。 非phi 法pháp 是thị 無vô 。 如như 兔thố 角giác 等đẳng 。 若nhược 從tùng 法pháp 生sanh 法pháp 如như 母mẫu 生sanh 子tử 。 法pháp 生sanh 非phi 法pháp 如như 人nhân 生sanh 石thạch 女nữ 兒nhi 。 從tùng 非phi 法pháp 生sanh 法pháp 如như 兔thố 角giác 生sanh 人nhân 。 從tùng 非phi 法pháp 生sanh 非phi 法pháp 者giả 。 如như 龜quy 毛mao 生sanh 兔thố 角giác 。 故cố 彼bỉ 長trường/trưởng 行hành 釋thích 云vân 。 從tùng 法pháp 不bất 生sanh 法pháp 者giả 。 若nhược 至chí 若nhược 失thất 二nhị 俱câu 不bất 然nhiên 。 從tùng 法pháp 不bất 生sanh 非phi 法pháp 者giả 。 非phi 法pháp 名danh 無vô 。 所sở 有hữu 法pháp 名danh 為vi 有hữu 。 云vân 何hà 從tùng 有hữu 相tương 生sanh 無vô 相tướng 。 從tùng 非phi 法pháp 不bất 生sanh 法pháp 者giả 。 非phi 法pháp 名danh 為vi 無vô 。 無vô 云vân 何hà 生sanh 有hữu 。 若nhược 從tùng 無vô 生sanh 有hữu 者giả 是thị 則tắc 無vô 因nhân 。 無vô 因nhân 則tắc 有hữu 大đại 過quá 。 是thị 故cố 不bất 從tùng 非phi 法pháp 生sanh 法pháp 。 不bất 從tùng 非phi 法pháp 。 生sanh 非phi 法pháp 者giả 。 兔thố 角giác 不bất 生sanh 龜quy 毛mao 。 疏sớ/sơ 然nhiên 前tiền 義nghĩa 下hạ 。 斷đoạn 上thượng 二nhị 說thuyết 。 前tiền 義nghĩa 即tức 事sự 理lý 無vô 礙ngại 。 後hậu 義nghĩa 即tức 事sự 事sự 無vô 礙ngại 。 疏sớ/sơ 若nhược 但đãn 用dụng 後hậu 義nghĩa 下hạ 。 反phản 以dĩ 理lý 結kết 。 要yếu 用dụng 上thượng 二nhị 。 謂vị 要yếu 由do 事sự 理lý 無vô 礙ngại 方phương 得đắc 以dĩ 理lý 融dung 於ư 事sự 。 事sự 事sự 隨tùy 理lý 而nhi 融dung 通thông 耳nhĩ 。 此thử 中trung 更cánh 有hữu 別biệt 義nghĩa 。 謂vị 又hựu 若nhược 依y 前tiền 義nghĩa 則tắc 心tâm 等đẳng 四tứ 類loại 即tức 第đệ 五ngũ 無vô 為vi 。 若nhược 依y 後hậu 義nghĩa 由do 無vô 為vi 故cố 。 前tiền 四tứ 無vô 差sai 。 又hựu 依y 前tiền 義nghĩa 是thị 性tánh 無vô 異dị 故cố 。 無vô 有hữu 差sai 。 若nhược 依y 後hậu 義nghĩa 是thị 同đồng 一nhất 如như 體thể 。 故cố 無vô 差sai 也dã 。 疏sớ/sơ 第đệ 二nhị 偈kệ 下hạ 。 初sơ 立lập 二nhị 相tương/tướng 。 次thứ 所sở 遣khiển 既ký 無vô 下hạ 。 釋thích 無vô 實thật 義nghĩa 。 以dĩ 喻dụ 下hạ 。 釋thích 合hợp 下hạ 半bán 。 後hậu 若nhược 以dĩ 正chánh 報báo 下hạ 。 結kết 彈đàn 古cổ 釋thích 。 疏sớ/sơ 文văn 舉cử 一nhất 隅ngung 應ưng 反phản 餘dư 二nhị 者giả 。 應ưng 明minh 現hiện 在tại 無vô 過quá 未vị 。 過quá 去khứ 無vô 現hiện 未vị 等đẳng 。 故cố 論luận 語ngữ 云vân 。 舉cử 一nhất 隅ngung 不bất 以dĩ 三tam 隅ngung 反phản 。 疏sớ/sơ 諸chư 法pháp 亦diệc 然nhiên 。 真chân 俗tục 並tịnh 虛hư 等đẳng 者giả 。 故cố 肇triệu 公công 云vân 。 涅Niết 槃Bàn 蓋cái 是thị 鏡kính 像tượng 之chi 所sở 歸quy 。 絕tuyệt 稱xưng 之chi 幽u 宅trạch 也dã 。 豈khởi 可khả 以dĩ 有hữu 無vô 標tiêu 牓# 。 故cố 有hữu 餘dư 無vô 餘dư 乃nãi 出xuất 處xứ 之chi 異dị 號hiệu 。 應ưng 物vật 之chi 假giả 名danh 耳nhĩ 。 疏sớ/sơ 若nhược 離ly 分phân 別biệt 。 則tắc 無vô 一nhất 切thiết 境cảnh 界giới 之chi 相tướng 者giả 。 即tức 起khởi 信tín 論luận 。 前tiền 文văn 已dĩ 引dẫn 。 此thử 論luận 前tiền 文văn 云vân 。 一nhất 切thiết 境cảnh 界giới 。 唯duy 依y 妄vọng 念niệm 。 而nhi 有hữu 差sai 別biệt 。 次thứ 云vân 。 若nhược 離ly 心tâm 念niệm 則tắc 無vô 一nhất 切thiết 境cảnh 界giới 之chi 相tướng 。 疏sớ/sơ 反phản 覆phúc 相tương/tướng 遣khiển 顯hiển 無vô 差sai 理lý 者giả 。 謂vị 以dĩ 所sở 知tri 遣khiển 能năng 知tri 。 復phục 以dĩ 能năng 知tri 遣khiển 所sở 知tri 耳nhĩ 。 疏sớ/sơ 況huống 當đương 有hữu 敗bại 。 如như 出xuất 現hiện 品phẩm 者giả 。 經Kinh 云vân 。 譬thí 如như 世thế 界giới 。 有hữu 成thành 壞hoại 而nhi 其kỳ 虛hư 空không 不bất 增tăng 減giảm 。 一nhất 切thiết 諸chư 佛Phật 成thành 菩Bồ 提Đề 。 成thành 與dữ 不bất 成thành 。 無vô 差sai 別biệt 是thị 也dã 。


大Đại 方Phương 廣Quảng 佛Phật 華Hoa 嚴Nghiêm 經Kinh 隨Tùy 疏Sớ/sơ 演Diễn 義Nghĩa 鈔Sao 卷quyển 第đệ 四tứ 十thập 一nhất
Đại Phương Quảng Phật Hoa Nghiêm Kinh Tùy Sớ/sơ Diễn Nghĩa Sao ♦ Quyển 41

❖
Phiên âm: 23/3/2016 ◊ Cập nhật: 23/3/2016